اهمیت بدیع الزمان فروزانفر + صدای استاد
«بدون تردید بدیع الزمان فروزانفر یکی از تاثیرگذارترین شخصیت های علمی روزگار ماست که با پایمردی و همت بلند توانسته است در اغلب شاخه های مهم فرهنگی و هنری در یک قرن گذشته تاثیرات فراوانی از خود بر جای بگذارد.»
به گزارش بهار جاودانه، محمد حسینی باغسنگانی در مجموعه پژوهشی «چراغداران فکر و فرهنگ و هنر ایران» که هنوز منتشر نشده است، در فصل «نقشه گفت وگو» ص 83-80 درباره بدیع الزمان فروزانفر می نویسد: «سنت نقشه نگاری از زندگی شخصی چراغ داران فکر و فرهنگ ایران، نخستین بار در این مجموعه از کتاب های پژوهشی طراحی و ثبت و ضبط شده است. در نقشه زندگی و کار خاندان صبوری در مشهد، طبق نقشه با محله ها و اماکنی که بهار در زندگی روزانه اش بیشتر با آنها سروکار دارد، آشنا شدیم.
از کروکی خانه زیبای میرزامحمدکاظم ملک الشعرای صبوری، در محله سر سوق – سرشور – [محدوده خیابان خسروی، امام رضا و آخوند خراسانی] که بهار در این خانه به دنیا می آید، تا رفت وآمد روزانه بهار از بازار سرشور و بازار فرش فروش ها تا غرب حرم مطهر و نیز کروکی چهار مدرسه بزرگ «خیرات خان»، «فاضل خان»، «نواب» و «میرزا جعفر»، درک نقشه زندگی روزمره بدیع الزمان در مشهد را آسان تر خواهد بود.
ذیل هر نقشه توضیح داده شده است که به عنوان مثال اگر بدیع الزمان می خواسته است به دنبال جلال الممالک ایرج میرزا برود و ایشان را بردارد و به اتفاق به منزل ادیب نیشابوری بروند از چه مسیرهایی استفاده می شده است؛ چه اتفاقاتی در طول راه ممکن بوده بیفتد و این رفت وآمدها و نشست وبرخاست ها چه تاثیراتی در ذهن و زبان دانش پژوهی چون بدیع الزمان داشته است. طی شماره مکان های توقف و اماکنی چون گردشگاه ها و شرح اماکن دیگر مثل نشانی خانه میرزا آقا جواهری، پدر محمود فرخ و شخصیت های برجسته دیگر و نیز بازارهایی که مورداستفاده این شخصیت ها قرار می گرفته، یک نکته کلیدی و آموزنده وجود دارد. اینکه زندگی بزرگانی چون بدیع الزمان فروزانفر و ایرج میرزا و بهار و دیگران، سرشار از بحث و دیدار و گفت وگو و رویدادهای تازه است.
پیاده روی یکی از علاقه های شخصیتی چون فروزانفر است، به ویژه آنکه دوشادوش استادت ادیب نیشابوری باشی که دو دوستش را به پشت کمر می گیرد و راه می رود؛ ضمن اینکه حواسش به گفتار همراهان است، پاسخ احترام آمیز پرمبالغه ای هم با توقفی کوتاه به مغازه داران و عابرانی می دهد که به خوبی ادیب را می شناسند و خوب قدرش را می دانند. طبق گفته پروین گنابادی، این ادیب بارها دیده شده است که با همین دکان داران و نیز کارگران کوی و بازار بر صفه نشسته اند و با هم گفته اند و خندیده اند، چای نوشیده اند و سیگار کشیده اند. پروین گنابادی از شاگردان مخلص ادیب، به تاکید گفته است که قند و چای و بسیاری از اقلام موردنیاز ادیب را همین دکان داران و دوستان کوچه و بازار ادیب تحفه می آورده اند.
تصور پیاده روی بدیع الزمان با ادیب نیشابوری و نیز جلال الممالک فخرالشعرا ایرج میرزای شوخ و بذله گو که باانرژی تمام در عبور از بازار فرش فروشان مشهد حرف می زند، تصور شگفتی هاست. ادیب بر خلاف ایرج کمتر حرف می زند و لبخند می زند بیشتر که یعنی به دقت می شنود و بدیع الزمان، دانشمند و شاعر جوانی که در خلال هر سخنی به مناسبت، ابیاتی هم از امرء القیسی که ادیب شیفته آن است، چاشنی می کند و بعد می پرسیم چطور شد که این همه انسان بزرگ طی یک صد سال گذشته در فرهنگ و ادب این سرزمین به وجود آمده اند؟
نسل امروز ما، تقریباً درباره گذشته پرافتخار خودش هیچ نمی داند. این در حالی است که روزی روزگاری شکسپیر، اسب سفیدش را در ورودی کاروان سرایی بسته است و شاهد ماجرای قتلی بوده، و امروز محققان در رد و یا قبول چنین موضوعی مقاله ها و رساله ها می نویسند. نسل امروز ایران، نام پدران معنوی خودش را نمی داند و از قراین موجود چنین برمی آید که اصلاً نمی خواهد بداند تا چه برسد به اینکه بداند، آزاده مردی چون ادیب نیشابوری که در تمام عمرش یک خط مدح و ثنای شاهنشه و وکیل و وزیری را نگفته است، چطور روزش را به شب می رساند.
اصولاً چه اهمیتی دارد که بدانیم، شخصیتی چون فروزانفر اغلب شب ها چه ساعتی می خوابیده، چه ساعتی از خواب بلند می شده و در طی روز چه کارهایی می کرده است؟ اساساً چه فرقی می کند بدانیم این مرد در طول زندگی، انسان منظمی بوده یا نه هر کار دلش می خواسته می کرده است؟ چطور لباس می پوشیده؟ سیگار می کشیده یا خیر؟ ازدواج کرده است یا نه؟ خوش خط بوده یا خرچنگ قورباغه می نوشته است؟ تندخوست و بدپیله، یا نه ذات آرام و رامی دارد؟
آیا دانستن این نکات مهم است؟
«از نظر نسل امروز ایران، این موضوعات، تنها وقت می گیرد و کاغذی را که می تواند صرف چاپ اسکناس شود به گوشه کتابخانه ای می اندازد» این جمله از شعارهای این کمینه نیست. عین کلام یکی از بهترین شاگردان بدیع الزمان، دکتر غلامحسین یوسفی است. «تلویزیون و امواج رادیویی و ماهواره ای به زودی جهان را قبضه خواهد کرد. در این بین فرهنگ ها و زبان هایی که پویایی کمتری داشته باشند زیان بیشتری خواهند دید.»
بعد از این درد دل معترضه، به ادامه گفت وگو درباره نقشه زندگی روزمره بدیع الزمان بپردازیم. در اینجا روایتی است از محمد عظیمی [از پانوشت: کتاب خواندنی «از پنجره های زندگانی» برگزیده غزل امروز ایران، موسسه انتشارات آگاه، تهران، چاپ اول، پاییز 1369 به کوشش ایشان منتشر شده است] که ایشان از شخص استاد محمدتقی ادیب نیشابوری دوم، ادیب ثانی، نقل کرده است. از ایشان شنیدم که گفت: «چند باری توفیق نصیبم شد که مرحوم ادیب را از مدرسه نواب و یکی دو بار هم از مسجد گوهرشاد و حرم مطهر تا راسته عیدگاه منزل ادیب همراهی کنم. طی همین راه رفتن های آرام و گاه تند ادیب، ایشان از خاطرات گذشته برای من نقل می کردند. روزی فرمودند که استاد بزرگوارم ادیب نیشابوری، سه تفریح داشتند، اول بزم دوستان همدل شاگردان و رفقا و استماع شعر خوب و کلام دلنشین و پخته و سخته و دیگری پیاده روی و سیر باغات و سایه درخت و آب چشمه و دیگر همنشینی با مردم کوچه و بازار.» محمد عظیمی در ادامه می گوید: «بنده از ادیب پرسیدم به نظر شما ادیب نیشابوری با کدام یک از شاگردان خودش بیشتر مانوس بوده و با حضور چه کسانی بیشتر لذت می برده است؟» ادیب ثانی نیم نگاهی به بنده کردند و گفتند: «تعداد شاگردان ادیب یکی دو تا که نبوده. بااین حال ادیب از نبوغ ذاتی بدیع الزمان همواره خشنود می شدند و تا ایرج میرزا در مشهد بودند لذت همراهی با ایشان را هم از دست نمی دادند.»
مستند «چراغداران زندگی و آثار استاد بدیع الزمان فروزانفر» را با گویندگی بهروز رضوی بشنوید:
فروزانفری در موسیقی
حسینی باغسنگانی همچنین در فصل فروزانفری بدیع الزمان صص 211-213 می نویسد: «بدون تردید بدیع الزمان فروزانفر یکی از تاثیرگذارترین شخصیت های علمی روزگار ماست که با پایمردی و همت بلند توانسته است در اغلب شاخه های مهم فرهنگی و هنری در یک قرن گذشته تاثیرات فراوانی از خود بر جای بگذارد.
طیف وسیع دوستان صمیمی بدیع الزمان در شاخه های اصیل علم، فرهنگ و هنر، به خوبی ثابت می کند که او تا چه اندازه خورشیدوار تمام حرکت های اصیل فرهنگی روزگار خودش را زیر نظر داشته و رهبری می کرده است.
روح الله خالقی، شاگرد مخلص کلنل وزیری، در کتاب سرگذشت موسیقی ایران، حضور بدیع الزمان در برنامه های مدرسه موسیقی کلنل را به عنوان یکی از رویدادهای مهم فرهنگی و هنری آن سال ها به شمار می آورد و موقعیت به گونه ای است که این حضور، رسماً به معنای تایید حرکت علمی و هنری آنهاست. کمتر هنرمند اصیلی را سراغ داریم که رفاقت و محبت متقابل بدیع الزمان را در طول زندگی هنری خود، همراه و مشوق خود نداشته باشد. از نسبت های نزدیک او با هنرمندان خوشنویس تا مینیاتوریست نامدار روزگار حسین بهزاد و بسیار شخصیت های برجسته هنری دیگر.
در این بزم های دوستانه، موسیقیدانان بزرگی چون وزیری و صبا و خالقی و دیگر شاگردان کلنل ساز می نواخته اند و بدیع الزمان با درک و لذت تمام می شنیده است. هر چه باشد بدیع الزمان خراسانی است و فرزند معنوی موسیقی. بارها در نوجوانی اش، میل عمیقی به موسیقی داشته و هیچگاه توفیق ادامه اش را نیافته و بارها خود از این حسرت پرده برداشته است و راویان می گویند که بدیع الزمان بارها تار کلنل وزیری را در آغوش گرفته و کلنل وزیری به حشمت سنجری گفته است که بدیع الزمان شامه تیز عجیبی در موسیقی دارد.
باری این روایت را هم بیشتر خواهیم خواند که تا چه اندازه بدیع الزمان شیفته این شعر از یار گرمابه و گلستان، جلال الممالک ایرج میرزاست که در ستایش کلنل می گوید:
من کلنل را کلنل کرده ام
نغمۀ وی رهزن دل کرده ام…: صص 111-113
بدیع الزمان یکی از تحسین کنندگان مجدانه ابوالحسن صبا نیز هست و راویان بسیاری روایت کرده اند که هر بار نوبت به نوازندگی صبا می رسیده بدیع الزمان چشم هایش را می بسته است و می دانسته است که از این پنجه های سحار چه می تراود.
در سوی دیگر، بدیع الزمان فروزانفر، استاد ادبیات روح الله خالقی در دارالمعلمین عالی بوده است و با همین نسبت روابط گسترده ای میان حلقه کلنل وزیری و بدیع الزمان برقرار بوده و خود ایشان در کتابش «سرگذشت موسیقی ایران» می نویسد که کلنل وزیری بسیار در ساماندهی موسیقی با بدیع الزمان مشورت کرده است. شگفت اینکه شاگرد برجسته فروزانفر دکتر محمد معین نیز، در لغت نامه خودش، ذیل همکاران تدوین لغت های وابسته به موسیقی، نام بدیع الزمان را ذکر می کند که او را در شرح لغات عربی موسیقی، یاری داده اند و تنی چند از شاگردان بدیع الزمان نقل می کنند که او به خوبی با نظریات موسیقی دانان کهن آشنایی عمیق داشته است و نظرات ابونصر فارابی را در موسیقی ستایش می کند. او به خوبی درباره موسیقی الکبیر بحث و گفت وگو می کند و نیز با این نظریه از بوعلی سینا همراه است که «موسیقی علمی است ریاضی» و نیز یکی از شیفتگان کتاب الاَغانی نوشته ابوالفرج اصفهانی است و بارها بدیع الزمان در گوشه هایی از درس و بحث و به مناسبت، در باب مختصات موسیقی بحث و گفت وگو کرده است.
بدیع الزمان، برخلاف ابن زیله، شهاب الدین الهیثمی و ابن ابی الدنیا، موسیقی را یکسره لهوولعب نمی داند؛ بیشتر با امام ابوحامد محمد غزالی هم داستان است که موسیقی و سماع را باعث قوام روح بشر می شمردند و جایزش می دانستند.
خنیاگران موسیقی خراسان نیز با نام بدیع الزمان فروزانفر بیگانه نبوده اند و در آن روزگار کمتر پیش می آمده که آوازخوان و نوازنده ای چیره دست در مجلسی رخ بنماید و مورد تشویق و نگاه مهربان بدیع الزمان قرار نگیرد…»
همچنین در ادامه جلسه پرسش و پاسخ بعد از یکی از سخنرانی های فروزانفر با حضور دانشجویان و علاقه مندان به مولانا و ادبیات فارسی می آید. در این جلسه علاقه مندان پرسش های خودشان را از استاد فروزانفر می پرسند و استاد با دقت تمام پاسخ می دهد. این جلسه برای نخستین بار در بهار جاودانه پخش می شود.
مهدی محقق و بدیع الزمان فروزانفر
حسین نصر | بدیع الزمان فروزانفر |مصطفی مقربی |پروفسور فضل الله رضا در زمان ریاست دانشگاه تهران
کلنل وزیری | بدیع الزمان فروزانفر | منوچهر وارسته گردش در شهرستانک
یادداشت مهدی نوریان بر این تصویر: نشسته از راست «مهدی بیانی، دومی نشناختم، مجید موقر مدیر مجلهُ بهار جاودانه، ابراهیم پورداود ، بدیع الزمان فروزانفر، سعید نفیسی. ایستاده: داریوش شایگان، بهرام فره وشی، شجاع الدین شفا، علی اکبر جعفری، ابوالحسن دهقان، علی سامی، حافظ فرمانفرماییان، سیدحسین نصر، عبدالحسین زرین کوب.
ظاهراً این جا سفارت ایران در دهلی است و نفر دوم ناشناس از اعضای سفارت است.
پایان خبر بهار جاودانه
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "اهمیت بدیع الزمان فروزانفر + صدای استاد" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "اهمیت بدیع الزمان فروزانفر + صدای استاد"، کلیک کنید.