ماندگارانی که چهره در نقاب خاک کشیدند/ این هنر است که می ماند

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری بهار جاودانه، ونوس بهنود ـ در سالی که بر ما رفت چهره های هنری بسیاری رخ در نقاب خاک کشیدند. پیشکسوتانی که هنرشان یادگار این خطه برای آیندگان خواهد بود.

شاید بتوان گفت یکی از سال های تلخ جامعه هنری ایران در سال 1402 رقم خورد. کارگردان ها، بازیگران و دوبلور هایی که هر یک سرمایه معنوی این دیار محسوب می شدند، اغلب به دلیل کهولت سن به دیار باقی شتافتند. ترک هرکدامشان زخمی بود بر قلب مردم این سرزمین، اما یادشان همواره گرامی است و آثاری که بر جای گذاشته اند میراثی است ارزشمند و ماندگار که در تاریخ این خطه به یادگار خواهد ماند. مروری خواهیم داشت به کارنامه هنری این عزیزان.

داریوش مهرجویی

متولد آذر سال 1318 و از کارگردان های به نام سینمای ایران است که فیلم های مطرحی همچون «هامون»، «دایره مینا»، «گاو»، «اجاره نشین ها»، «سارا»، «پری»، «لیلا»، «مهمان مامان» و «سنتوری» را ساخته است. او از بنیان گذارانِ کانونِ سینماگرانِ پیشرو، یکی از فیلم سازان برجستهٔ ایران و از چهره های اصلی موج نوی سینمای ایران به شمار می رود. مهرجویی علاوه بر فعالیت در سینما، به نوشتن رمان و ترجمه نیز می پرداخت. براساس نتایج یک نظرسنجی در سال 1383، مهرجویی با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده است. جایزهٔ صدف طلایی بهترین فیلم جشنواره فیلم سن سباستین، سه جایزه ذکر ویژه و جایزه بخش نگاه نو و جایزه فیپرشی از جشنواره فیلم برلین، جایزه فیپرشی جشنواره بین المللی فیلم ونیز و جایزه هوگو نقره ای جشنواره بین المللی فیلم شیکاگو و همچنین جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه در طول فعالیت هنری اش به وی اهدا شد.

وی به همراه همسرش وحیده محمّدی فر(فیلمنامه نویس) شب 22 بهار جاودانه 1402 در خانهٔ ویلایی خود در مشکین دشت کشته شدند و دخترشان جسد آنها را کشف کرد.

کیومرث پوراحمد

کیومرث پوراحمد کارگران، فیلمنامه نویس، تدوینگر و تهیه کننده برجسته کشور در آذر 1328 در نجف آباد اصفهان زاده شد. وی یکی از مهم ترین فیلم سازان نسل پس از انقلاب بود که در دهه های 1360 تا 1380 چندین فیلم و سریال ساخت. در کارنامه هنری او آثار ماندگاری همچون سریال های «قصه های مجید» و «سرنخ» و فیلم های سینمایی همچون «به خاطر هانیه»، «خواهران غریب»، «شب یلدا» و «اتوبوس شب» دیده می شود که برای خواهران غریب (1374) برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر شد.

وی در 16 فروردین 1402 در سن 73 سالگی درگذشت.

 

رضا حداد

رضا حداد نویسنده و کارگردان تیاتر متولد تیر سال 1348 بود. وی دانش آموخته کارگردانی تیاتر از دانشگاه هنر و معماری بود که تجربه بازیگری در نمایش «باغ مرگ» به کارگردانی سیامک احصایی را در سال 89 داشت.
حداد بنیان گذار تماشاخانه آفتاب و دبیر نخستین دوره جشن کارگردان بود. سرپرستی گروه سایه و گروه تیاتر آفتاب ازجمله فعالیت های او بود و نمایش های «مکاشفه در باب یک مهمانی خاموش»، «آمدیم، نبودید، رفتیم» و «کابوس های خنده دار برای شب، چند تایی هم برای روز» از جمله آثاری است که کارگردانی کرده است.

وی 29 اردیبهشت 1402 به دلیل ایست قلبی در منزلش و در 54 سالگی از دنیا رفت.

ابراهیم گلستان

سید ابراهیم تقوی شیرازی مشهور به ابراهیم گلستان نویسنده و فیلم ساز ایرانی بود که نخست فعالیت خود را 1323 شروع کرد و در سال 1327 اولین کتابش با نام آذر، ماه آخر پاییز چاپ شد. از مهم ترین آثار نوشتاری او باید به «مد و مه»، «خروس» و «گفته ها» اشاره کرد. او کارگردانی را از سال 1336 با از «قطره تا دریا» شروع کرد. فیلم های «خشت و آینه»، «اسرار گنج دره جنی» و «یک آتش» که برای آن برنده جایزه ونیز شد، ماحصل تلاش های او در زمینه کارگردانی هستند. جایزه ونیز نخستین جایزه بین المللی برای یک کارگردان ایرانی به شمار می رود. سبک ویژه آثار مکتوب داستانی گلستان در سیر پیشرفت داستان معاصر فارسی قابل توجه دانسته شده است. وی یکی از شخصیت های پیشگام در موج نوی سینمای ایران محسوب می شد

31 مرداد 1402 در خانه خود در جنوب انگلستان بر اثر ایست قلبی درگذشت.

 

اکبر قدمی

اکبر قدمی که فروردین ماه 1330 متولد شده بود، بازیگری را در سال 1356 با سریال تلویزیونی «تلاش» آغاز کرد. در «رویای خیس»، «جایی برای زندگی»، «برگ برنده»، «لانه عقاب ها»، «مرد عوضی»، «ارابه مرگ»، «طوفان»، «شیخ مفید»، «حسرت»، «روز شیطان»، «مجسمه»، «مسافران»، «تحفه ها» و… به ایفای نقش پرداخته بود؛ و سریال های، چون «شهریار» و «مرد هزار چهره» و… را هم در کارنامه هنری اش دارد. وی در آمریکا به سر می برد.

در 26 بهار جاودانه ماه 1402 به دیار باقی شتافت.

آتیلا پسیانی

آتیلا پسیانی بازیگر تیاتر، سینما و تلویزیون ایرانی متولد 10 اردیبهشت 1336 در تهران بود. وی فرزند جمیله شیخی هنرپیشه سینما، تلویزیون و تیاتر ایران و همسر فاطمه نقوی بازیگر سینما، تلویزیون و تیاتر بود. پسیانی در 1346 در 10 سالگی به همراه مادرش در تمرین تیاتر نمایش «حکومت زمان خان» اثر میرزا آقا تبریزی حضور یافت و با بازیگری آشنا شد. در طول بیش از چهار دهه فعالیت، یکی از پرکارترین بازیگران ایرانی به شمار می رفت و در بیش از 40 نمایش، حدود 80 فیلم، و بیش از 70 مجموعه حضور یافت. پسیانی فارغ التحصیل کارگردانی و بازیگری تیاتر از دانشکده هنر های زیبای دانشگاه تهران بود و یکی از پیشگامان تیاتر تجربی در ایران دانسته می شود که با تاسیس گروه تیاتر بازی، جریان سازی مطلوبی در تیاتر ایران و روند پیشرفت آن رقم زد.

وی در 14 بهار جاودانه 1402 بر اثر بیماری سرطان در فرانسه درگذشت.

فردوس کاویانی

فردوس کاویانی متولد 3 بهار جاودانه 1320 در کرمان بازیگر سینما، تلویزیون و تیاتر است و دانش آموخته رشته بازیگری و کارگردانی از دانشکده هنر های زیبای دانشگاه تهران بود که در سال 1350 فارغ التحصیل شد. وی بازیگری را از سال 1340 در تیاتر آغاز کرد و نخستین حضور خود در سینما را با فیلم «تجاوز» در سال 1349 تجربه کرد.

از دیگر نقش آفرینی های وی بازی در مجموعه های تلویزیونی «پشت کوه های بلند»، «تفنگ سرپر» و «همسران» بود. وی برای بازی در فیلم های «در مسیر تندباد» (1367) و «جنگجوی پیروز» (1377) نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.

وی در 9 بهار جاودانه 1402 بر اثر بیماری پارکینسون فوت کرد.

آرش میراحمدی

آرش میراحمدی متولد 4 تیر ماه 1350 در فراشبند استان فارس و فارغ التحصیل لیسانس رشته هنر های نمایشی از دانشکده هنر های زیبایی دانشگاه تهران بود که علاوه بر بازیگری، کار نویسندگی و کارگردانی هم می کرد. وی کار هنری را با برنامه نوروز 72 با علی عمرانی و مهران مدیری آغاز کرد. از برجسته ترین آثار او می توان به بازیگری در «خنده بازار»، «محله گل و بلبل» و «بچه محل» اشاره کرد.

وی سرانجام به دلیل سرطان لوزالمعده در 28 شهریور 1402 از دنیا رفت.

فریماه فرجامی

فریماه فرجامی متولد18 اردیبهشت سال 1331 در تهران است. هنرپیشه سنیما و تلویزیون، دانش آموخته دانشکده هنر های دراماتیک بوده و فعالیت هنری خود را با رادیو از سال 1355 با گویندگی نمایش های رادیویی و بازی در نمایش تلویزیونی «آدمک مومی» فعالیت هنری خود را آغاز کرد. در سال 1359 با فیلم «گفت هر سه نفرشان» به کارگردانی غلامعلی عرفان وارد عرصهٔ سینما شد و با فیلم های «تیغ» و «ابریشمِ» مسعود کیمیایی و «اجاره نشین ها» ی داریوش مهرجویی بود که شناخته شد او برای بازی در «سرب» (1367) ساخته مسعود کیمیایی، دیپلم افتخار جشنوارهٔ فیلم فجر را کسب کرد و برای بازی در نقش اصلی «پردهٔ آخر» (1369)، برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن شد. وی در مجموعه های تلویزیونی «پهلوانان نمی میرند» (1376) و «ولایت عشق «(1379) نیز به ایفای نقش پرداخته بود.

آخرین کار این بازیگر «لامینور» از داریوش مهرجویی است. وی در دو ماه پایانی عمر دچار سکته مغزی شد و پس از بهبود نسبی، درمان را تحت نظر پزشک در خانه ادامه داد. اما دوباره براثر سکته در بیمارستان بستری شد و چند روز در کما به سر برد.

او سرانجام در 9 تیر 1402 در سن 71 سالگی درگذشت.

حمیدرضا مرادی

حمیدرضا مرادی متولد تیر ماه 1356، بایگر و چهره پرداز ایرانی بود. این هنرپیشه اولین تجربه خود را با فیلم «ماهی» اثر زنده یاد کامبوزیا پرتوی داشت و سپس در «پاتال» و «آرزو های کوچک» بازی کرد. او به عنوان کودک و نوجوان در فیلم هایی همچون «سکوت»، «مدرسه پیرمردها»، «دره شاپرک ها»، «مستاجر» و «عبور از تله» حضور پیدا کرد و در سن بزرگسالی ایفای نقش هایی در مجموعه های تلویزیونی «کیمیا» و «دل دار» داشت. وی در پروژه های «جلال الدین» و «محمد رسول الله» فعالیت چهره پردازی کرده بود.

این بازیگر در آبان 1402 بر اثر ایست قلبی رهسپار دیار باقی شد.

فخری خوروش

فخری خروش زاده خرداد 1308 از بازیگران زن پیشکسوت ایران بود. نخستین تجربه بازیگری او، حضور در نمایش «دست های آلوده» اثر ژان پل سارتر بود که مورد استقبال قرار گرفت. وی نخستین فعالیت خود در سینما را از سال 1334 با بازی در فیلم «برای تو» ساخته صادق بهرامی آغاز کرد. در سینمای پیش از انقلاب در فیلم های «لات جوانمرد»، «آقای هالو»، «خورشید در مرداب»، «شازده احتجاب»، «شطرنج باد» و «سوته دلان» حضور داشت. سپس پس از انقلاب در آثاری همچون سریال های «باغ گیلاس»، «امام علی»، «پهلوانان نمی میرند» و «روشن تر از خاموشی» درخشید. در سال 2018، خودزندگی نامه ای از او با نام «زندگی روی صحنه» به چاپ رسید.

وی 20 خرداد 1402 در بیمارستانی در لس آنجلس درگذشت.

بیتا فرهی

بیتا لهارخانی که او را با نام هنری بیتا فرهی او را می شناسیم، متولد فروردین 1337 و فارغ التحصیل رشته هنر از مدرسه هنر جان پاورس آمریکا بود. بیتا فرهی در سال 1357 برای ادامه تحصیلات به امریکا رفت و در کالیفرنیا مشغول به تحصیل شد و در سال 1360 به ایران برگشت. وی نخستین بار توسط ناصر چشم آذر به زنده یاد مهرجویی معرفی و پس از تست بازیگری برای نقش مهشید در فیلم هامون انتخاب می شود. ایفای نقش در هامون، دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن را از هشتمین جشنواره فیلم فجر برای او به ارمغان آورد. فرهی در سال های بعد کار خود را با کارگردانانی، چون احمدرضا درویش، بهمن فرمان آرا، مسعود کیمیایی و رخشان بنی اعتماد ادامه داد و سه بار دیگر برای بازی در «کیمیا» (1373)، «خانه ای روی آب» (1380) و «خون بازی» (1385) نامزد سیمرغ بلورین جشنوارهٔ فجر شد. زنده یاد فرهی در سریال های «ولایت عشق»، «طلسم شدگان»، «سرزمین مادری «و «ایراندخت» حضور پیدا کرد.

در 4 آذر 1402 به علت عارضه قلبی و ریوی در بیمارستان دی تهران در 65 سالگی درگذشت.

پروانه معصومی

سکینه کبودرآهنگی که با نام پروانه معصومی شناخته شده است، در 11 اسفند ماه سال 1323 به دنیا آمد. تحصیلات خود را در دانشکدهٔ زبان های خارجی دانشگاه ملی ایران به پایان رساند و بازیگری را از سال 1350 با فیلم «بی تا» شروع کرد و سپس با فیلم «رگبار» بهرام بیضایی به شهرت رسید. زنده یاد پروانه معصومی قبل از انقلاب در فیلم های معروفی همچون «غریبه»، «مه» و «کلاغ» حضور پیدا کرد که آثار موفقی بودند. سپس بعد از سال 1357 در سینما نقشی موثر داشت و برای فیلم های «گل های داوودی»، «جهیزیه ای برای رباب» و «شکوه زندگی» برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم فجر شد.

6 آذر 1402 این بازیگر بر اثر روماتیسم مفصلی، پارگی روده و ورود عفونت به ریه و خون درگذشت.

اسماعیل سلطانیان

اسماعیل سلطانیان متولد فروردین 1333 بود. وی دانش آموخته بازیگری و کارگردانی تیاتر از دانشکده هنر های دراماتیک بود. از سال 1349 و تیاتر فعالیت خود را شروع کرد و در سال 1363 نخستین بار با فیلم «شکار شکارچی» جلوی دوربین رفت. از جمله نقش آفرینی های معروف این بازیگر فیلم های «بایسیکل ران»، «کافه ترانزیت»، سریال های «حکایت میرزا یحیی»، «یوسف پیامبر»، «ستایش» و «وضعیت سفید» هستند. این هنرمنند به خاطر بازی در فیلم بایسیکل ران ساخته محسن مخملباف نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم مرد از هفتمین جشنواره فیلم فجر شد.

این بازیگر توانمند در 24 خرداد 1402 بر اثر ایست قلبی در سن 69 سالگی درگذشت.

خسروامیرصادقی

زنده یاد خسرو امیرصادقی در آذر 1329 چشم به جهان گشود و در 12 سالگی بر روی صحنه تیاتر رفت. وی فعالیت سینمایی خود را بعد از انقلاب با بازی در فیلم سرنوشت سازان به کارگردانی جهانگیر جهانگیری در سال 1357 آغاز کرد. پس از آن در فیلم های زیادی به عنوان بازیگر، تهیه کننده و سرمایه گذار همچون «میرزا کوچک خان»، «سردار جنگل»، «مسافران مهتاب» و «رانده شده» حضور پیدا کرد. اما شهرتی که مرحوم امیرصادقی توانست کسب کند، به ایفای نقش کوتاه او در سری پنجم و ششم «پایتخت» مربوط بود.

در 23 تیر 1402 بر اثر بیماری ریوی درگذشت.

حسام محمودی

حسام محمودی متولد 1 فروردین 1365 بود. وی هنرپیشه و دانش آموخته رشته حقوق قضایی و فوق لیسانس کارگردانی تیاتر از دانشگاه تربیت مدرس بود. بازیگری را با فیلم «خسته نباشید!» (1391) آغاز کرد و با مجموعهٔ «لحظه گرگ و میش» (1397) به شهرت رسید. آخرین نقش آفرینی او در سریال «رحیل» (1402) بود که در میانه تولید آن درگذشت و نقشش ناتمام ماند و آخرین نقش آفرینی کامل محمودی بازی در سریال «سوران» (1402) در نقش رستگار بود که چند روز قبل از درگذشت ناگهانی اش به اتمام رسیده بود و حدود یک ماه بعد از درگذشت وی از شبکه 1 پخش شد.

وی در 12 اردیبهشت 1402 در سن 37 سالگی به علت ایست قلبی درگذشت.

 

بهاره حسینی

بهاره حسینی متولد فروردین ماه سال 1359 بود. وی از سال 1391 وارد حرفه سینما شد. سریال «دل»، «رحمان 1400»، «سیب ترش» و… از جمله فیلم ها وسریال هایی بود که او در مقام منشی صحنه کار کرده بود و سابقه همکاری با کارگردانان مشهور سینما و تلویزیون ایران را در کارنامه هنری خود داشت.

5 اردیبهشت 1402 در سن 43 سالگی بر اثر بیماری سرطان از دنیا رفت.

حمید منوچهری

حمید منوچهری دی ماه 1320 متولد شد و گوینده، صداپیشه و بازیگر ایرانی بود. وی نخستین بار فعالیت هنری خود را از سال های 1336 تا 1337 شروع کرد و تا سال 1337 توانست وارد کار دوبله شود. در سال 1342 وارد رادیو ایران شد و چندین برنامه معروف رادیویی را اداره کرد. این هنرمند به حرفه بازیگری نیز مشغول بود. در سال 1356 فیلم شبکه صفر را بازی کرد و در فیلم های «مشت و تفنگ شکسته»، «شیطان صفتان»، «ماموریت»، «چهره دوم»، «سقوط»، «جغدها» و مجموعه تلویزیونی «یکی از این روزها»، «داستان یک زندگی» و «معمای شاه» نیز حضور فعال داشته است. زنده یاد حمید منوچهری از سال 1363 مدیریت دوبلاژ را برعهده داشت.

11 مرداد 1402 در بیمارستان شهرام تهران به علت شکستگی لگن و عارضه ریوی در 81 سالگی درگذشت.

پرویز ربیعی

دوبلور باسابقه و پیشکسوت و گوینده نقش های مکمل متولد شهریور سال 1318 بود و طی بیش از چهار دهه حضورش در دوبله، نقش های زیادی را گفته که از تعدد و تنوع زیادی برخوردار است. از جمله نقش های به یاد ماندنی او می توان از گویندگی اش به جای استیو مک کویین در «دزدی سنت لویی» یا گویندگی اش در دوبله فیلم «هفت دلاور» نام برد.

ربیعی دوبلور شخصیت کایوچیو در «جنگجویان کوهستان» بود و در مجموعه هایی، چون «آقای نجار»، «پدر پسر شجاع» و «فرار از زندان» نیز گویندگی کرده است. «مردی برای تمام فصول»، «رومیو و ژولیت»، «بوچ کسیدی و ساندنس کید»، «شبکه» و … از دیگر آثاری هستند که ربیعی در دوبله آنها حضور داشته است. وی از سال 1368 گوینده رادیو هم بوده و در برنامه «صبح جمعه با شما» نیز گویندگی کرده است.

وی در 5 اسفند 1402 بر اثر سکته قلبی در منزلش درگذشت.

علی محمد اشکبوس

علی محمد اشکبوس متولد اردیبهشت 1324 است که فعالیت خود را در حرفه گویندگی از سال 1340 و در سن 18 سالگی آغاز کرد. علاوه بر کار دوبله و گویندگی در نگارش دیالوگ ها هم دستیار مدیران دوبلاژ بود. از صداپیشگی های اشکبوس می توان به سریال «مدار صفر درجه» و انیمیشن های «هاچ زنبور عسل» و «فوتبالیست ها»، «قیصر»، «داش آکل»، «رضا موتوری» و «حسن کچل» اشاره کرد. علاوه بر گویندگی در تنظیم و نوشتن دیالوگ ها، به عنوان دستیار مدیر دوبلاژ و بازنویس فعالیت داشت.

وی 23 تیرماه 1402 در پی بیماری درگذشت.

ناصر طهماسب

ناصر طهماسب در سال 1318 متولد شد و فعالیت در دوبله را به صورت حرفه ای از سال 1340 آغاز کرد. وی برادر ایرج طهماسب است. مهارت در ارایه تیپ های جدی و کمدی و لهجه های مختلف از ویژگی های او بود. صدای طهماسب یادآور نقش آفرینی بازیگرانی مانند هارولد لوید، جک نیکلسون، جیمز استوارت، کری گرانت، همفری بوگارت، هنری فوندا، استیو مک کویین، گری کوپر، جین هکمن، آنتونی پرکینز، پیتر سلرز، دیوید جانسن، کوین اسپیسی، ایان ریچاردسون و… بود. افزون بر گویندگی نقش های اول، در فیلم های سینمایی و مجموعه های تلویزیونی زیادی به عنوان مدیر دوبلاژ و سرپرست گویندگان فعالیت داشته است.

گویندگی به جای جک نیکلسون در «دیوانه از قفس پرید»، ریچارد دریفوس در «دختر خداحافظی»، داستین هافمن در «پاپیون»، لزلی هاوارد در «بربادرفته»، جانی سکا در «محمد رسول الله» و جهانگیر فروهر در «سوته دلان» نمونه هایی از آثار ماندگار او در دوبله است. همچنین به یادماندنی ترین نقش هایی که او گویندگی آنها را در مجموعه های تلویزیونی به عهده داشته است عبارتند از: جاناتان گرت در «در برابر باد»، فرمانده کسلر در «ارتش سری»، آقاجان با بازی نصرت کریمی در «دایی جان ناپلیون» اثر ناصر تقوایی، ابوالفتح با بازی علی نصیریان در «هزاردستان» اثر علی حاتمی و یوگی در کارتون «یوگی و دوستان».

وی در 1 دی 1402 بر اثر سکته مغزی درگذشت.

یادشان گرامی و اندیشه شان چراغ راهمان باد.