نحوه گرفتن فرزند از بهزیستی

گرفتن فرزند از بهزیستی فرآیندی معنوی و قانونی است که طی آن، کودکان فاقد سرپرست موثر یا بدسرپرست، به آغوش گرم خانواده های متقاضی سپرده می شوند. این مسیر شامل مراحل گام به گام از ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی تا طی کردن مصاحبه ها، ارزیابی ها و در نهایت صدور حکم سرپرستی است که هر مرحله با هدف تضمین بهترین آینده برای فرزند انجام می گیرد.

تصمیم به فرزندخواندگی، اقدامی عمیق و سرشار از عشق است که زندگی یک کودک و یک خانواده را برای همیشه متحول می سازد. در این مسیر پرفراز و نشیب، سازمان بهزیستی کشور به عنوان نهادی مسئول، نقش حیاتی در هدایت و تسهیل این فرآیند ایفا می کند. این سازمان با فراهم آوردن بستری قانونی و حمایتی، اطمینان حاصل می کند که کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، در محیطی امن و سرشار از مهر و محبت رشد کنند. درک صحیح از مراحل قانونی، شرایط لازم و انتظارات متقابل، کلید موفقیت در این سفر ارزشمند است. آگاهی کامل، نه تنها اضطراب متقاضیان را کاهش می دهد، بلکه به آن ها کمک می کند تا با آمادگی بیشتری، برای پذیرش این مسئولیت بزرگ قدم بردارند و بهترین حامی برای فرزند آینده خود باشند.

آغاز یک سفر معنوی: جایگاه بهزیستی در فرزندخواندگی

فرزندخواندگی بیش از یک عمل حقوقی، یک پیوند عاطفی عمیق است که میان یک کودک و خانواده ای که او را به فرزندی می پذیرد، شکل می گیرد. این مفهوم، در طول تاریخ و فرهنگ های مختلف، از جمله در ایران، جایگاه ویژه ای داشته است. از منظر حقوقی، فرزندخواندگی به معنای ایجاد رابطه والد-فرزندی قانونی میان یک کودک و افرادی است که از نظر بیولوژیکی والدین او نیستند، با این تفاوت که این رابطه تمامی حقوق و تکالیف والدین اصلی را در بر می گیرد، اما با سرپرستی موقت که تنها نگهداری و تربیت را شامل می شود، تفاوت دارد.

تاریخچه فرزندخواندگی در ایران و نقش اسلام

پیشینه فرزندخواندگی در فرهنگ و مذهب ایران نیز غنی است. آیاتی از قرآن کریم، مانند آیه نهم سوره قصص که به داستان حضرت موسی (ع) و همسر فرعون (آسیه) اشاره دارد، و آیه ۲۱ سوره یوسف که ماجرای حضرت یوسف (ع) و عزیز مصر را روایت می کند، نشان می دهد که این رسم در دوران پیش از اسلام نیز رواج داشته است. در این آیات، به پذیرش فرزند از سوی دیگران با جملاتی نظیر «شاید به ما سودی برساند یا او را به فرزندی بپذیریم» اشاره شده که گواهی بر این سنت دیرینه است. در ایران امروز، بحث فرزندخواندگی بر اساس قوانین مدنی و شرعی تنظیم شده و سازمان بهزیستی کشور مسئولیت اصلی در این زمینه را بر عهده دارد.

سازمان بهزیستی و مسئولیت های آن

سازمان بهزیستی کشور، به عنوان متولی اصلی در امر شناسایی، نگهداری و واگذاری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، نقش کلیدی ایفا می کند. این سازمان وظیفه دارد تا با دقت و وسواس، صلاحیت خانواده های متقاضی را بررسی کرده و اطمینان حاصل کند که بهترین شرایط برای رشد و بالندگی کودکان فراهم خواهد شد. در کنار بهزیستی، مراجع قضایی نیز در صدور احکام سرپرستی و نظارت بر رعایت حقوق کودک، دخیل هستند. همکاری این دو نهاد، چارچوبی محکم و قابل اعتماد برای فرآیند فرزندخواندگی ایجاد می کند.

معرفی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست

بنیان قانونی فرزندخواندگی در ایران، بر پایه «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» و آیین نامه های اجرایی آن استوار است. این قانون که با هدف حفظ و تأمین منافع عالیه کودک تدوین شده، تمامی ابعاد فرآیند فرزندخواندگی، از شرایط متقاضیان گرفته تا مراحل قانونی و حقوق فرزندخوانده را در بر می گیرد. آگاهی از مفاد این قانون، برای هر فردی که قصد گرفتن فرزند از بهزیستی را دارد، ضروری است تا با اطمینان و آگاهی کامل، این مسیر را طی کند.

شروط اساسی برای متقاضیان فرزندخواندگی از بهزیستی

متقاضیان گرفتن فرزند از بهزیستی برای آغاز این مسیر پربرکت، باید شرایطی را احراز کنند که این شرایط، مسیر را برای آن ها هموار می سازد. سازمان بهزیستی و مراجع قضایی، با بررسی دقیق این شروط، تلاش می کنند تا بهترین و مناسب ترین محیط خانوادگی را برای کودکان تحت سرپرستی خود فراهم آورند. این شروط به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند و همچنین اولویت بندی خاصی برای متقاضیان وجود دارد.

گروه های در اولویت برای پذیرش سرپرستی

1. زوجین فاقد فرزند: این گروه شامل زوجینی می شود که حداقل پنج سال از ازدواجشان گذشته و به دلایل پزشکی، قادر به فرزندآوری بیولوژیکی نیستند. برای این متقاضیان، ارائه گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم امکان فرزندآوری ضروری است. همچنین، حداقل سن یکی از زوجین باید بالای ۳۰ سال تمام باشد. این گروه در اولویت نخست قرار دارد.
2. زنان و دختران مجرد فاقد شوهر: این امکان برای زنانی که حداقل ۳۰ سال تمام دارند، فراهم است تا سرپرستی کودکان دختر را بر عهده بگیرند. در موارد خاص و با تشخیص دادگاه، برای کودکان پسر نیز ممکن است این سرپرستی اعطا شود، به ویژه در موارد خویشاوندی.
3. زوجین دارای فرزند: خانواده هایی که پیش تر صاحب فرزند بیولوژیکی هستند نیز می توانند متقاضی فرزندخواندگی باشند. این گروه در صورتی در اولویت قرار می گیرد که متقاضی از اولویت های قبل برای کودک مورد نظر وجود نداشته باشد، یا متقاضی مایل به پذیرش کودکان با شرایط خاص مانند سن بالاتر یا دارای معلولیت و بیماری باشند. برای این زوجین نیز حداقل پنج سال از ازدواج و حداقل سن ۳۰ سال برای یکی از آن ها مورد نیاز است.

ضوابط عمومی ضروری برای تمامی متقاضیان

علاوه بر اولویت بندی، تمامی متقاضیان فرزندخواندگی، فارغ از گروهی که در آن قرار می گیرند، باید مجموعه ای از شرایط عمومی را احراز کنند:

• تابعیت ایرانی: متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند.
• اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور و تقید به انجام واجبات و ترک محرمات: این شرط برای اطمینان از تربیت دینی و اخلاقی کودک در چهارچوب اصول جامعه اسلامی ایران است.
• صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه کیفری: بررسی سوءپیشینه متقاضیان برای تضمین امنیت و سلامت روان کودک انجام می شود.
• سلامت جسم و روان: متقاضیان نباید به بیماری های صعب العلاج، واگیردار یا اعتیاد به مواد مخدر، روان گردان و الکل مبتلا باشند. سلامت روان نیز از طریق مصاحبه با روانشناس معتمد بهزیستی تأیید می شود.
• توانایی عملی نگهداری و تربیت کودک: این توانایی شامل ظرفیت های جسمی، روانی و عاطفی برای پرورش یک کودک است.
• تمکن مالی کافی و تعهد به آینده فرزند: هرچند الزامی به داشتن ملک خاص نیست، اما متقاضیان باید توانایی مالی لازم برای تأمین هزینه های زندگی، تحصیل و رفاه کودک را داشته باشند. همچنین، تعهد به تملیک بخشی از اموال در آینده به نام فرزندخوانده، یا اخذ تعهد کتبی در این خصوص، از جمله شرایط مهم است.
• دارا بودن بیمه پایه برای فرزندخوانده: اطمینان از پوشش درمانی و سلامت کودک از الزامات است.
• داشتن اهلیت: متقاضیان نباید مبتلا به سفاهت یا جنون باشند.

توضیحات تکمیلی بر شرایط خاص

برای هر گروه از متقاضیان، نکات تکمیلی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، زنان مجرد متقاضی سرپرستی باید دارای مسکن مستقل یا در صورت زندگی با خانواده، امکانات رفاهی مناسبی برای نگهداری از فرزند را فراهم آورند. برای زوجین دارای فرزند نیز، رعایت تناسب سنی میان فرزندخوانده و فرزندان بیولوژیکی، و همچنین محدودیت در تعداد فرزندخوانده (در صورت داشتن تعداد زیاد فرزندان بیولوژیک) مد نظر قرار می گیرد. این جزئیات، همگی با هدف ایجاد بهترین شرایط ممکن برای کودکان صورت می پذیرد.

مراحل گام به گام دریافت فرزند از بهزیستی: از درخواست تا آغوش خانواده

فرآیند گرفتن فرزند از بهزیستی، مسیری سیستماتیک و دقیق است که برای اطمینان از قرار گرفتن هر کودک در بهترین خانواده ممکن طراحی شده است. این مراحل شامل ثبت نام الکترونیکی، جمع آوری مدارک، ارزیابی های تخصصی و در نهایت، صدور حکم سرپرستی است. آگاهی از این گام ها، می تواند به متقاضیان کمک کند تا با دیدگاهی روشن تر و آمادگی بیشتر، این سفر را آغاز کنند.

گام اول: ثبت نام اینترنتی در سامانه ملی فرزندخواندگی

نقطه آغازین این سفر، ثبت نام آنلاین در سامانه ملی فرزندخواندگی به آدرس adoption.behzisti.net است. متقاضیان ابتدا باید وارد این سامانه شوند، قوانین و مقررات فرزندخواندگی را به دقت مطالعه کنند و سپس با ایجاد حساب کاربری، اطلاعات اولیه خود را وارد نمایند. این اطلاعات شامل انتخاب کشور محل زندگی، نوع خانواده (زوجین بدون فرزند، زنان مجرد، زوجین دارای فرزند)، وارد کردن شماره همراه و تعیین رمز عبور است. پس از دریافت کد تأیید و وارد کردن آن، فرم های اطلاعات هویتی و درآمدی تکمیل می شود. در نهایت، با تکمیل اطلاعات اقامتی، یک کد پیگیری به متقاضیان اختصاص می یابد که برای مراحل بعدی ضروری است.

گام دوم: آماده سازی و بارگذاری مدارک لازم

پس از ثبت نام اولیه، نوبت به آماده سازی و بارگذاری دقیق مدارک می رسد. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا نقص در مدارک می تواند فرآیند را به تأخیر بیندازد. مدارک اصلی مورد نیاز عبارتند از:

ردیف	مدارک مورد نیاز	توضیحات
۱	تصویر تمامی صفحات شناسنامه و کارت ملی متقاضیان	اطمینان از خوانا بودن و کیفیت بالای تصاویر بسیار مهم است.
۲	تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت	مخصوص آقایان متقاضی.
۳	تصویر سند ازدواج رسمی	برای زوجین متقاضی.
۴	تصویر آخرین مدرک تحصیلی	جهت ارزیابی سطح فرهنگی خانواده.
۵	مدارک اثبات وضعیت مسکن	شامل سند مالکیت، مبایعه نامه یا اجاره نامه معتبر.
۶	اصل یا تصویر گواهی اشتغال به کار یا تعیین میزان تقریبی درآمد	مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی یا پروانه کسب، برای اثبات تمکن مالی.
۷	تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی	برای تمامی متقاضیان.
۸	اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان و گواهی پزشکی قانونی	مبنی بر عدم امکان فرزندآوری، برای زوجین فاقد فرزندی که ۵ سال از ازدواجشان گذشته و می خواهند از اولویت اول برخوردار شوند.

نکته مهم: پس از اعلام سازمان بهزیستی، مدارک بارگذاری شده باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی «برابر اصل» شوند تا اعتبار حقوقی یابند.

گام سوم: مصاحبه ها، بازدید منزل و ارزیابی های تخصصی

پس از بارگذاری موفقیت آمیز مدارک، نوبت به ارزیابی های عمیق تر می رسد. در این مرحله، مددکاران سازمان بهزیستی مصاحبه های اولیه را با متقاضیان انجام می دهند و از منزل آن ها بازدید می کنند تا شرایط زندگی، محیط خانوادگی، و آمادگی های لازم برای پذیرش فرزند را از نزدیک ارزیابی کنند. این ارزیابی ها شامل بررسی وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و مذهبی خانواده است. علاوه بر این، متقاضیان باید به روانشناس معتمد سازمان بهزیستی مراجعه کرده و تأییدیه سلامت روان خود را دریافت کنند. استعلام های لازم از مراجع ذی ربط برای اخذ گواهی های عدم اعتیاد و عدم سوءپیشینه نیز در این مرحله انجام می شود. تمامی این اقدامات با هدف تضمین سلامت و امنیت روانی و جسمانی کودک در آینده صورت می گیرد.

گام چهارم: فرآیند تطبیق (Matching) و آشنایی با کودک

پس از تأیید صلاحیت های اولیه، متقاضیان وارد مرحله انتظار برای یافتن کودکی می شوند که شرایط واگذاری او با خواسته ها و توانمندی های خانواده مطابقت داشته باشد. این مرحله که به آن «همسان سازی» یا «Matching» گفته می شود، یکی از حساس ترین بخش های فرآیند است. در صورت یافتن کودک مناسب، دیدارهای اولیه میان متقاضیان و کودک در محیطی تحت نظارت کارشناسان بهزیستی برگزار می شود. این دیدارها فرصتی برای ایجاد ارتباط و ارزیابی تعاملات اولیه است. سازمان بهزیستی این امکان را فراهم می آورد که در صورت عدم تعامل مناسب در دیدارهای اولیه، تا سه کودک دیگر نیز به خانواده پیشنهاد شود تا بهترین گزینه برای هر دو طرف پیدا شود.

گام پنجم: صدور حکم سرپرستی (دوره آزمایشی و حکم قطعی)

در صورت موفقیت آمیز بودن دیدارهای اولیه و تأیید نهایی، قاضی دادگاه حکم سرپرستی موقت را برای یک دوره ۶ ماهه صادر می کند. در طول این دوره آزمایشی، کارشناسان بهزیستی و مددکاران اجتماعی نظارت مستمری بر وضعیت کودک و خانواده خواهند داشت تا اطمینان حاصل شود که کودک به خوبی با محیط جدید سازگار شده و خانواده نیز توانایی های لازم برای نگهداری و تربیت او را دارد. این نظارت ها با هدف ارائه حمایت های لازم و رفع احتمالی چالش ها صورت می گیرد. پس از پایان موفقیت آمیز دوره آزمایشی و تأیید نهایی صلاحیت خانواده از سوی بهزیستی، حکم سرپرستی موقت به حکم سرپرستی قطعی تبدیل می شود و کودک به طور رسمی جزئی از خانواده خواهد شد.

چرا فرآیند فرزندخواندگی گاه طولانی می شود؟ بررسی چالش ها

یکی از سؤالات رایج و نگرانی های اصلی متقاضیان گرفتن فرزند از بهزیستی، مربوط به طولانی شدن فرآیند فرزندخواندگی است. این تأخیرها دلایل متعددی دارد که درک آن ها می تواند به متقاضیان کمک کند تا با صبر و آمادگی بیشتری این مسیر را طی کنند. این دلایل عمدتاً به دو بخش مربوط می شوند: ماهیت فرآیند واگذاری کودکان و حجم بالای تقاضا برای گروه های خاصی از کودکان.

عدم توازن بین عرضه و تقاضا

سازمان بهزیستی، مسئول واگذاری کودکانی است که از نظر قانونی شرایط لازم برای سرپرستی را دارند. به عبارت دیگر، بهزیستی متولی تأمین کودک برای فرزندپذیران نیست، بلکه وظیفه دارد کودکانی را که بی سرپرست یا بدسرپرست بودنشان از سوی مقام قضایی تأیید شده است، به خانواده های واجد شرایط بسپارد. این فرآیند قضایی پیچیده است و زمان بر. همیشه تعداد خانواده های متقاضی بسیار بیشتر از تعداد کودکان واجد شرایط واگذاری است، به خصوص برای نوزادان دختر و کودکان در سنین پایین. این عدم توازن، به طور طبیعی صف انتظار را طولانی می کند.

تقاضای بالای نوزاد دختر و کودکان کم سن

آمارها نشان می دهد که درصد بسیار بالایی از متقاضیان فرزندخواندگی، به دنبال نوزاد دختر یا کودکان در رده سنی صفر تا سه سال هستند. این در حالی است که توزیع جنسیتی کودکان تحت پوشش بهزیستی تقریباً برابر است. این تقاضای متمرکز بر یک گروه خاص، باعث می شود کودکان با سنین بالاتر، به خصوص پسران بالای سه سال و همچنین کودکان دارای معلولیت یا بیماری خاص، مدت زمان بیشتری را در مراکز شبه خانواده سپری کنند. اگر متقاضیان آمادگی پذیرش کودکان با سن بالاتر یا پسران را داشته باشند، زمان انتظار آن ها به طور چشمگیری کاهش می یابد.

دقت و سخت گیری های قانونی

مسئولان بهزیستی بر این باورند که در فرآیند فرزندخواندگی، ذره ای کوتاه آمدن از معیارهای صلاحیت خانواده های متقاضی، خیانت به آینده آن کودکان معصوم است. بسیاری از این کودکان یک بار در زندگی خود سختی کشیده اند و نباید این اتفاق تلخ دوباره برایشان تکرار شود. به همین دلیل، بررسی صلاحیت ها با دقت و وسواس فراوان انجام می گیرد.

سخت ترین تجربه برای کودکان، فسخ فرزندخواندگی است. هر موردی از این اتفاق، ضربه ای بزرگ به روان کودک وارد می کند که نیازمند دقت و بررسی همه جانبه از ابتداست.

هدف از این سخت گیری ها، جلوگیری از آسیب های روحی جبران ناپذیری است که ممکن است در صورت واگذاری نامناسب یا فسخ فرزندخواندگی به کودک وارد شود. از این رو، زمان بر بودن فرآیند، نه نشانه بی تدبیری، بلکه ضامن آینده ای امن تر برای این کودکان است.

مفاهیم مالی و حقوقی در فرزندخواندگی: تملیک اموال و محرمیت

در کنار ابعاد عاطفی و اجتماعی فرزندخواندگی، جنبه های حقوقی و مالی آن نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. دو موضوع اصلی که اغلب ذهن متقاضیان را به خود مشغول می کند، مسئله تملیک بخشی از اموال به نام فرزندخوانده و همچنین موضوع محرمیت است. آشنایی با این موارد، می تواند دیدگاه جامع تری را برای خانواده های فرزندپذیر فراهم آورد.

تعهد به تملیک بخشی از اموال به نام فرزندخوانده

یکی از بندهای مهم در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، ماده ۱۴ این قانون است که به موضوع تملیک بخشی از اموال درخواست کننده به نام کودک تحت سرپرستی می پردازد. این ماده بیان می کند که دادگاه در صورتی حکم سرپرستی را صادر می کند که متقاضی، بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. نوع و میزان این مال یا حقوق بر عهده دادگاه است.

هدف قانون گذار از این بند، تضمین آینده مالی کودک فرزندخوانده است، چرا که این کودکان از حق ارث بری از والدین فرزندپذیر خود برخوردار نیستند. با این حال، قانون تبصره ای نیز دارد که در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی (تملیک فوری) از درخواست کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک ضرورت دارد، می تواند دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر کند. همچنین، اگر دادگاه تشخیص دهد اعطای سرپرستی بدون اجرای مفاد این ماده به مصلحت کودک باشد، می تواند حکم سرپرستی را صادر کند. این انعطاف پذیری نشان دهنده آن است که هدف نهایی، همیشه تأمین مصلحت و منافع عالیه کودک است.

مسئله محرمیت فرزندخوانده

موضوع محرمیت یکی از نگرانی های شرعی برای خانواده های مذهبی است. از آنجایی که فرزندخوانده از نظر شرعی، محرم والدین فرزندپذیر خود محسوب نمی شود، خانواده ها می توانند با مراجعه به مراجع تقلید خود، راهکارهای شرعی لازم برای ایجاد محرمیت را جویا شوند. راه هایی مانند رضاع (شیر دادن در شرایط خاص شرعی) یا ازدواج موقت با فرزندخوانده (بعد از بلوغ) برای ایجاد محرمیت در فقه اسلامی مطرح شده است. هر خانواده بر اساس فتاوای مرجع تقلید خود، می تواند اقدام مناسب را انجام دهد و سازمان بهزیستی در این زمینه محدودیتی قائل نیست.

پذیرش کودکان با شرایط خاص و فرهنگ سازی

تصور عمومی از فرزندخواندگی اغلب معطوف به پذیرش نوزادان سالم است، اما واقعیت این است که تعداد قابل توجهی از کودکان نیازمند سرپرستی، دارای سنین بالاتر، یا با معلولیت ها و بیماری های خاص هستند. پذیرش این کودکان، نه تنها یک اقدام انسانی والا، بلکه نشان دهنده عمق نوعدوستی و بلوغ فرهنگی یک جامعه است.

فرصت های پذیرش کودکان با سن بالاتر، معلولیت یا بیماری

همان طور که پیش تر اشاره شد، تقاضای بالای نوزادان دختر و کودکان کم سن، موجب طولانی شدن صف انتظار برای بسیاری از متقاضیان می شود. در مقابل، کودکان با سنین بالاتر، پسران و به خصوص کودکانی که دارای معلولیت های جسمی یا ذهنی، یا بیماری های خاص هستند، شانس کمتری برای قرار گرفتن در خانواده های فرزندپذیر دارند و اغلب مدت زمان بیشتری را در مراکز بهزیستی سپری می کنند. این در حالی است که این کودکان نیز به همان اندازه به عشق، توجه و محیط امن خانواده نیازمندند.

خوشبختانه، آمارها نشان می دهد که در سال های اخیر، میزان تمایل به پذیرش کودکان با شرایط خاص رو به افزایش است. خانواده هایی که با دیدگاهی باز و قلبی مهربان قدم به این مسیر می گذارند، می توانند تجربه شیرینی از پرورش و کمک به رشد کودکی را داشته باشند که شاید کمتر کسی به او توجه کرده است. سازمان بهزیستی نیز با ارائه مشاوره های تخصصی و حمایت های لازم، این خانواده ها را در طول مسیر همراهی می کند.

پذیرش کودکان با نیازهای خاص، نه تنها یک عمل انسانی است، بلکه نشان دهنده عمق فرهنگ و نوعدوستی مردم است. این اقدام می تواند مسیر زندگی کودکان بسیاری را تغییر دهد.

ضرورت فرهنگ سازی در جامعه

تغییر دیدگاه جامعه نسبت به فرزندخواندگی کودکان با شرایط خاص، نیازمند فرهنگ سازی گسترده و مداوم است. رسانه ها، به ویژه از طریق تولید فیلم ها، سریال ها و انیمیشن ها، می توانند نقش مؤثری در این زمینه ایفا کنند. نمایش داستان های واقعی از خانواده هایی که با پذیرش این کودکان، زندگی شان سرشار از عشق و معنا شده، می تواند الهام بخش بسیاری دیگر باشد. همچنین، برگزاری کارگاه های آموزشی و جلسات مشاوره ای برای خانواده ها و جامعه، به افزایش آگاهی و کاهش تابوهای موجود کمک شایانی می کند. هدف نهایی، رسیدن به نقطه ای است که هر کودکی، فارغ از سن یا شرایط جسمانی، بتواند طعم شیرین زندگی در آغوش یک خانواده را بچشد.

راهنمایی هایی برای موفقیت در مسیر فرزندخواندگی

سفر فرزندخواندگی، سفری منحصر به فرد است که نیاز به آمادگی های روانی، عاطفی و اجتماعی فراوانی دارد. برای موفقیت در این مسیر و اطمینان از سلامت و شادی کودک و خانواده، راهنمایی های ارزشمندی وجود دارد که سازمان بهزیستی از طریق مشاوره های تخصصی به متقاضیان ارائه می دهد.

مشاوره های تخصصی بهزیستی: همراهی از آغاز تا پایان

یکی از ارکان اصلی فرآیند فرزندخواندگی، بهره مندی از مشاوره های تخصصی سازمان بهزیستی است. این مشاوره ها در سه مرحله کلیدی ارائه می شوند: در مراحل اولیه تشکیل پرونده برای بررسی روانشناختی خانواده و ایجاد زمینه مناسب روانی، قبل از کمیته واگذاری، و همچنین در طول دوره ۶ ماهه آزمایشی سرپرستی. مددکاران و مشاوران بهزیستی به طور مستمر با خانواده فرزندپذیر در ارتباط هستند و آن ها را در مواجهه با چالش ها و سؤالات احتمالی یاری می دهند.

یکی از مهم ترین موضوعاتی که در این مشاوره ها مطرح می شود، نحوه آگاه سازی کودک از واقعیت فرزندخواندگی است. متخصصان تأکید دارند که این حقیقت نباید از کودک پنهان بماند. بر اساس وضعیت روانی کودک و خانواده، مشاوران بهترین زمان و روش برای بازگو کردن این موضوع را تعیین می کنند؛ معمولاً در سنین ۵ تا ۷ سالگی یا زمانی که کودک آمادگی لازم را دارد. پنهان کاری می تواند در آینده به روابط عاطفی و اعتماد کودک لطمه جدی وارد کند. تجربه نشان داده است خانواده هایی که با مشاورین همراهی می کنند و این حقیقت را به شیوه ای صحیح به فرزند خود می گویند، نتایج بسیار مطلوب تری در پیوند عاطفی خود خواهند داشت.

نقش اطرافیان و جامعه در حمایت از خانواده های فرزندپذیر

موفقیت در فرزندخواندگی تنها به تلاش های خانواده فرزندپذیر محدود نمی شود؛ حمایت و درک اطرافیان و جامعه نیز نقشی حیاتی دارد. بهزیستی توصیه می کند که خانواده و اقوام نزدیک متقاضیان، از ابتدای امر در جریان تصمیم فرزندخواندگی قرار بگیرند. این آگاهی قبلی و شرکت در جلسات مشاوره ای که برای خانواده های درگیر فرزندخواندگی برگزار می شود، به ایجاد آمادگی ذهنی و همراهی بیشتر اطرافیان کمک می کند.

پرهیز از کنجکاوی های بی مورد، طرح سؤالات خصوصی و ایجاد حس ترحم نسبت به کودک یا خانواده فرزندپذیر، از جمله نکاتی است که اطرافیان باید به آن توجه کنند. این گونه رفتارها می تواند به حریم خصوصی خانواده لطمه وارد کرده و حس ناامنی یا تفاوت را در کودک ایجاد کند. در عوض، حمایت عاطفی، احترام به تصمیم خانواده و درک چالش های پیش رو، می تواند به استحکام این پیوند جدید کمک کرده و محیطی سرشار از آرامش را برای کودک و والدین فراهم آورد. خوشبختانه، فرهنگ سازی در این زمینه پیشرفت قابل توجهی داشته و نگرش جامعه نسبت به فرزندخواندگی مثبت تر شده است.

هزینه های مرتبط با فرزندخواندگی و آمارهای اخیر

یکی از دغدغه های اولیه برای بسیاری از متقاضیان فرزندخواندگی، هزینه های مرتبط با این فرآیند است. درک شفاف از این هزینه ها می تواند به برنامه ریزی بهتر و شروع آگاهانه تر این مسیر کمک کند. همچنین نگاهی به آمارهای اخیر، تصویری روشن تر از وضعیت فرزندخواندگی در کشور ارائه می دهد.

هزینه ثبت نام و موارد جانبی

ثبت نام اولیه برای فرزندخواندگی از طریق سامانه ملی فرزندخواندگی بهزیستی، کاملاً رایگان است و متقاضیان نیازی به پرداخت وجهی در این مرحله ندارند. با این حال، در طول فرآیند، ممکن است هزینه های جانبی دیگری متوجه خانواده ها شود. این هزینه ها شامل موارد زیر است:

• هزینه های پزشکی: شامل آزمایش های سلامت جسم و روان، گواهی عدم اعتیاد و سوءپیشینه، و گواهی عدم امکان فرزندآوری (در صورت لزوم).
• هزینه های حقوقی: شامل برابر اصل کردن مدارک در دفاتر اسناد رسمی و پیگیری های احتمالی در مراجع قضایی.
• تأمین بیمه پایه و تکمیلی برای فرزندخوانده: پس از پذیرش سرپرستی، خانواده باید کودک را تحت پوشش بیمه قرار دهد.
• تعهدات مالی بلندمدت: همانطور که پیش تر ذکر شد، تعهد به تملیک بخشی از اموال به نام فرزندخوانده یا تضمین آینده مالی او، از جمله مسئولیت های مالی مهم است.

بنابراین، در حالی که ثبت نام اولیه رایگان است، متقاضیان باید برای هزینه های جانبی و تعهدات مالی آتی برنامه ریزی داشته باشند. با این حال، باید توجه داشت که سازمان بهزیستی همواره تلاش دارد تا این فرآیند برای خانواده های واجد شرایط، تا حد امکان تسهیل شود.

نگاهی به آمار فرزندخواندگی در کشور

آمارهای فرزندخواندگی نشان دهنده تلاش های مستمر سازمان بهزیستی و نیز گستردگی قلب های مهربان در جامعه است. طبق آمار ارائه شده توسط معاونت امور اجتماعی بهزیستی استان تهران، در شش ماهه نخست سال ۹۹، حدود ۲۶۵ کودک در استان تهران به خانواده های فرزندپذیر سپرده شده اند. از این تعداد، ۵۳ کودک که تقریباً یک پنجم کل آمار را تشکیل می دهند، دارای نیازهای درمانی خاص یا معلولیت بوده اند. این آمار نشان دهنده یک پیشرفت چشمگیر در فرهنگ فرزندخواندگی و تمایل بیشتر خانواده ها به پذیرش کودکانی با شرایط ویژه است.

در سطح کشوری نیز، در همان دوره زمانی، ۵۳۹ فرزند بهزیستی در سراسر کشور به فرزندخواندگی رفته اند که ۲۸ نفر از آن ها دارای معلولیت بوده اند. این ارقام نشان می دهد که هر ساله، تعداد بیشتری از کودکان نیازمند، به آغوش گرم خانواده ها راه پیدا می کنند. اگرچه تقاضا برای نوزادان دختر همچنان بسیار بالاست و حدود ۹۹ درصد متقاضیان در ابتدا به دنبال نوزاد دختر هستند، اما با افزایش آگاهی و فرهنگ سازی، خانواده ها به سمت پذیرش کودکان با سن بالاتر یا پسران نیز متمایل می شوند. این روند افزایشی در پذیرش فرزندخواندگی، به ویژه برای کودکان با نیازهای خاص، امیدبخش است و نوید آینده ای روشن تر را برای تمامی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست می دهد.

در مواجهه با کودکان رها شده یا گمشده چه کنیم؟

در جامعه، گاهی ممکن است با کودکانی مواجه شویم که رها شده یا گمشده اند و نیاز فوری به حمایت دارند. در چنین مواقعی، اقدام سریع و صحیح برای حفظ امنیت و سلامت این کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.

در صورت مشاهده کودک رها شده یا گمشده، اولین و مهم ترین اقدام، تماس با اورژانس اجتماعی ۱۲۳ سازمان بهزیستی کشور یا مراجع قضایی است. اورژانس اجتماعی با اعزام کارشناسان متخصص، در کوتاه ترین زمان ممکن در محل حاضر شده و اقدامات لازم را برای انتقال کودک به مراکز امن بهزیستی (مانند شیرخوارگاه ها) انجام می دهد. از طریق این مراکز، کودک تحت مراقبت های لازم قرار گرفته و فرآیندهای قانونی برای شناسایی هویت، وضعیت خانواده و در صورت لزوم، آماده سازی برای فرزندخواندگی پیگیری می شود. همکاری مردم با این سامانه ها، نقش حیاتی در حمایت از حقوق کودکان و تضمین آینده ای امن برای آن ها ایفا می کند.

در نهایت، مسیر گرفتن فرزند از بهزیستی، فراتر از یک فرآیند اداری، نمادی از امید، عشق و بخشندگی است. این سفر، با هدف تأمین بهترین آینده برای کودکانی آغاز می شود که نیازمند آغوشی گرم و پناهگاهی امن هستند. تمامی مراحل، از ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی و ارائه مدارک، تا ارزیابی های دقیق و صدور حکم سرپرستی، با وسواس فراوان و با در نظر گرفتن منافع عالیه کودک انجام می گیرد. طولانی شدن این فرآیند در برخی موارد، نشان دهنده دقت و حساسیت نهادهای مسئول در برابر آینده این امانت های ارزشمند است. آگاهی از قوانین، شروط و چالش ها، به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل و قلبی سرشار از مهر، این مسیر را طی کنند. امید است با همیاری و فرهنگ سازی مستمر، هر کودک نیازمندی به زودی صاحب خانواده ای مهربان شود و طعم شیرین زندگی در پناه عشق را بچشد. این راه پربرکت، نیاز به صبر، تعهد و عشقی بی پایان دارد، اما پاداش آن، شور و حیاتی است که یک کودک به خانه و قلب شما می آورد.