کلیسای آختامار یا کلیسای صلیب مقدس

جزیره آختامار در قلب دریاچه وان ترکیه، نگین درخشانی را در خود جای داده است: کلیسای صلیب مقدس یا همان کلیسای آختامار. این شاهکار هزارساله معماری ارمنی، نه تنها نمادی از تاریخ و هنر کهن است، بلکه هر بازدیدکننده ای را به سفری عمیق در دل زمان و فرهنگ می برد. هر تکه سنگ و هر حجاری، داستانی از ایمان، عشق و پایداری را روایت می کند که در طول قرون متمادی، بر فراز آبی های آرام دریاچه وان، ایستاده و نفس کشیده است. با هر قدمی که در این جزیره کوچک برداشته می شود، گویی پرده ای از رازهای گذشته کنار می رود و روایتی زنده از شکوه یک تمدن آغاز می گردد.

سفر به کلیسای آختامار، فراتر از یک بازدید ساده از یک بنای تاریخی، تجربه ای است از غرق شدن در زیبایی های طبیعی و شگفتی های معماری. این کلیسا که در دامان طبیعت آرام دریاچه وان آرمیده، با حجاری های بی نظیر و نقاشی های دیواری اسرارآمیزش، داستانی را از دل قرن ها بازگو می کند. هر بیننده ای در میان دیوارهای سنگی آن، گویی خود را در پیچ و خم های تاریخ می یابد و با هر پرتو آفتاب که بر حجاری ها می تابد، حیات تازه ای به این افسانه ها می بخشد. این بنای باشکوه، یادگاری از دوران پادشاهان و راهبان است که حکایتگر صبر و مقاومت هنری و مذهبی مردمانش در برابر چالش های روزگار بوده است.

۱. کلیسای آختامار کجاست؟ نقشه راهی به قلب تاریخ

برای رسیدن به این گوهر پنهان در دل طبیعت، باید راهی شهر وان در شرق ترکیه شد. کلیسای آختامار، نه بر خشکی، بلکه بر جزیره ای به همین نام در بخش جنوبی دریاچه وان، در فاصله تقریبی ۳ تا ۳.۵ کیلومتری ساحل، جای گرفته است. این موقعیت منحصربه فرد، خود به جذابیت و رمز و راز کلیسا می افزاید و سفر به آن را به یک ماجراجویی کوچک تبدیل می کند.

نحوه دسترسی به جزیره آختامار

مسیر دسترسی به کلیسای آختامار، بخشی جدایی ناپذیر از تجربه بازدید است. ابتدا باید خود را به شهر وان رساند. از ایران، می توان از مسیرهای زمینی (مرز رازی) یا هوایی (با پرواز به فرودگاه وان) استفاده کرد. پس از رسیدن به وان، ادامه مسیر به سمت اسکله های قایقرانی (مانند اسکله گورمه یا وان) است که با تاکسی یا وسایل نقلیه شخصی به راحتی قابل دسترسی هستند.

از اسکله، قایق ها یا کشتی های تفریحی شما را به سمت جزیره آختامار می برند. این قایق سواری دل انگیز، خود تجربه ای فراموش نشدنی است. در طول حدود ۴۰ دقیقه سفر بر روی آب های نیلگون دریاچه وان، می توان از مناظر اطراف لذت برد و جزیره آختامار را که همچون نگینی سبز بر روی آب شناور است، از دور نظاره کرد. برخی از کشتی های تفریحی، علاوه بر بازدید از کلیسا، امکانات دیگری مانند موسیقی و پذیرایی را نیز ارائه می دهند که می تواند سفر را هیجان انگیزتر کند.

بهترین زمان بازدید از کلیسای آختامار

هر فصلی از سال، زیبایی خاص خود را به جزیره آختامار می بخشد و بازدید از کلیسا را به تجربه ای متفاوت تبدیل می کند. در بهار، با شکوفایی درختان بادام و سبز شدن طبیعت جزیره، جلوه ای بی بدیل پدید می آید و هوا نیز معتدل و دلپذیر است. تابستان ها، با وجود گرمای بیشتر، فرصت مناسبی برای لذت بردن از قایق سواری و آب های دریاچه است و خورشید، حجاری های کلیسا را با تمام جزئیاتشان روشن می کند. پاییز، با رنگ های گرم و طلایی درختان و هوای خنک تر، مناظر دل انگیزی را خلق می کند که برای عکاسی ایده آل است. حتی در زمستان، با پوشیده شدن کوهستان های اطراف از برف و آرامش دریاچه، می توان تجربه ای خاص و معنوی را در این مکان مقدس به دست آورد. با این حال، بسیاری از بازدیدکنندگان، اواسط بهار تا اوایل پاییز را به دلیل آب و هوای مطلوب و دسترسی آسان تر، بهترین زمان برای سفر می دانند.

۲. تاریخچه کلیسای صلیب مقدس: روایتی از پادشاهان، راهبان و چالش ها

داستان کلیسای آختامار، با شکوه و عظمت آغاز می شود و در طول قرون، فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر می گذارد. این بنای مقدس، شاهد تغییر و تحولات فراوان بوده و هر گوشه آن، حکایتگر بخشی از تاریخ پر افت و خیز منطقه است.

تأسیس باشکوه در قرن دهم میلادی

کلیسای آختامار، که در ابتدا با نام کلیسای صلیب مقدس شناخته می شد، در اوایل قرن دهم میلادی، به دستور پادشاه گاگیک یکم واسپوراکان، حاکم وقت منطقه واسپوراکان ارمنستان، بنا نهاده شد. ساخت این کلیسا بین سال های ۹۱۵ تا ۹۲۱ میلادی به طول انجامید. پادشاه گاگیک، پس از اعلام استقلال، جزیره آختامار را به عنوان مرکز حکومت خود برگزید و دستور داد تا معمار نامدار ارمنی، مانوئل، مجموعه ای از کاخ ها و در کنار آن ها، این کلیسای باشکوه را بنا کند. هدف اصلی، نه تنها ایجاد یک مرکز حکومتی، بلکه تبدیل آختامار به کانون رهبری مذهبی ارمنستان بود.

زندگی پرفراز و نشیب در سده های میانی

پس از تأسیس، کلیسا به سرعت به یک مرکز مهم مذهبی و علمی تبدیل شد و راهبان بسیاری در آن سکونت گزیدند. اما این دوران طلایی دوام چندانی نداشت و کلیسا در طول سده های سیزدهم تا نوزدهم میلادی، شاهد حملات و جنگ های متعددی بود. حملات مغول، استقرار آق قویونلوها و قراقویونلوها در منطقه و جنگ های طولانی میان ایران و عثمانی، خسارات بسیاری به این بنا وارد آورد. با این حال، به دلیل اهمیت فراوان آن، هر بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و به حیات خود ادامه داد.

دوران معاصر: از متروکه شدن تا بازگشایی

قرن بیستم، دوران تلخی برای کلیسای آختامار بود. در سال ۱۹۱۵ میلادی، همزمان با آغاز نسل کشی ارامنه، کشیش های کلیسا به قتل رسیدند و بنا متروکه شد. تمامی کتب دست نویس ارزشمند کلیسا به دریا ریخته شد و از بین رفت. در دهه ۱۹۶۰، ارتش ترکیه تلاش کرد تا کلیسا را با مواد منفجره منهدم کند، اما اعتراض اهالی منطقه و انتشار این خبر توسط یاشار کمال، نویسنده مشهور ترک، مانع از این فاجعه شد.

در دهه ۱۹۸۰، جزیره مدتی به پایگاه نظامی تبدیل شد و کلیسا بارها هدف گلوله های سربازان قرار گرفت که به حجاری های آن آسیب جدی وارد کرد. پس از تخلیه جزیره از نیروهای نظامی، رفت و آمد گردشگران غربی برای بازدید از کلیسا آغاز شد و این امر توجه دولت ترکیه را به خود جلب کرد. در سال ۲۰۰۴، دولت ترکیه مرمت گسترده کلیسا را آغاز کرد و در سال ۲۰۰۷، آن را به عنوان موزه دولتی آک دامار بازگشایی نمود. این اقدام، با اعتراض جوامع ارمنی مواجه شد، زیرا آنان خواهان برگزاری آیین مذهبی در کلیسا بودند.

بالاخره، پس از نزدیک به یک قرن، در ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۰ میلادی، اولین آیین مذهبی در کلیسای صلیب مقدس برگزار شد. در اکتبر همان سال نیز صلیب بزرگی بر فراز گنبد کلیسا نصب گردید و این بنای تاریخی، بار دیگر به محلی برای نیایش و عبادت تبدیل شد، هرچند که همچنان به عنوان موزه نیز فعالیت می کند.

۳. معماری کلیسای آختامار: رقص نور و سنگ

معماری کلیسای آختامار، نمونه ای بی نظیر از هنر و مهندسی ارمنی است که در دل طبیعت سرسخت آناتولی شرقی، با صلابت ایستاده است. هر جزئی از این بنا، با دقت و وسواس خاصی طراحی و اجرا شده تا نه تنها فضایی برای عبادت، بلکه اثری هنری و ماندگار را خلق کند.

مصالح و ساختار

این کلیسا با سنگ های توف نارنجی و قرمز خوش تراش بنا شده است. این سنگ ها که از دل کوهستان های اطراف استخراج شده اند، به همراه ملاتی مستحکم، پایه های این بنای عظیم را تشکیل داده اند. دیوارهای داخلی نیز با پودر سنگ توف صورتی رنگ پوشانده شده اند که جلوه ای خاص به فضای داخلی می بخشد.

ساختار کلیسا دارای پلان صلیبی شکل است و ابعاد آن ۱۷ متر طول، ۱۴ متر عرض و ۲۴ متر ارتفاع تا نوک گنبد را شامل می شود. دیوارهای خارجی چندوجهی کلیسا، یکی از برجسته ترین ویژگی های معماری آن است. این وجوه، با تابش نور خورشید، بازی های سایه روشن خیره کننده ای را ایجاد می کنند که به کلیسا حیات می بخشند و زیبایی بصری خاصی را به آن می دهند. این سبک، یادآور کلیسای جامع اچمیادزین است.

گنبد کلیسا با شانزده ضلع و هشت نورگیر، به شکلی باشکوه بر فراز بنا قرار گرفته است. علاوه بر این، شانزده نورگیر دیگر نیز در چهار طرف دیوارهای اصلی کلیسا تعبیه شده اند که وظیفه تأمین نور طبیعی فضای داخلی را بر عهده دارند.

ورودی اصلی کلیسا در دیوار غربی قرار گرفته و رو به محراب است. همچنین، ورودی های فرعی از سمت شمال و جنوب نیز وجود دارند. در بالای ورودی جنوبی و در داخل کلیسا، بالکن پادشاهی قرار دارد که گفته می شود در مراسم مذهبی، محل استقرار پادشاه گاگیک بوده است. دسترسی به این بالکن از طریق پلکان های خارجی امکان پذیر بوده است.

فضای داخلی و نقاشی های دیواری

با ورود به داخل کلیسا، بازدیدکننده با سالن های مرتفعی روبرو می شود که در اغلب ساعات روز، با کمبود نور مصنوعی مواجه هستند. این کمبود نور، حس روحانی و عرفانی خاصی به فضا می بخشد. دیوارهای داخلی، زمانی پوشیده از نقاشی های دیواری باشکوهی با موضوعات کتاب مقدس، قدیسین و فرشتگان بوده است. متأسفانه، بسیاری از این نقاشی ها در طول زمان از بین رفته یا با لایه های جدیدی از گچ پوشانده شده اند، اما بقایای باقی مانده، هنوز هم شکوه و هنر آن دوران را به نمایش می گذارند.

در یکی از سالن ها، چاهی عمیق با نرده های محافظ وجود دارد که کاربری دقیق آن هنوز در هاله ای از ابهام است و به رمز و رازهای کلیسا می افزاید.

۴. حجاری های زنده کلیسای صلیب مقدس: داستان هایی از سنگ و نور

بخش عظیمی از شهرت و اهمیت کلیسای آختامار، به دلیل حجاری های بی نظیر و خارق العاده ای است که دیوارهای خارجی آن را زینت داده اند. این حجاری ها، نه تنها صرفاً تزئیناتی سنگی نیستند، بلکه داستان هایی زنده از ایمان، قدرت و زندگی روزمره را روایت می کنند که با حرکت خورشید، جان می گیرند و با بیننده سخن می گویند.

موضوعات غنی و متنوع حجاری ها

برخلاف بسیاری از بناهای مذهبی که تنها به مضامین دینی می پردازند، حجاری های کلیسای آختامار از تنوع موضوعی شگفت انگیزی برخوردارند. در کنار داستان هایی از کتاب مقدس (عهد عتیق و جدید)، وقایع مربوط به خاندان آرزرونی (خاندان پادشاه گاگیک یکم) نیز به تصویر کشیده شده اند. اما آنچه این حجاری ها را متمایز می کند، حضور پررنگ زندگی روزمره مردم عادی است که در آن دوران، یک استثناء در معماری مذهبی محسوب می شد. صحنه هایی از کشاورزی، شکار، جشن ها و حتی جزئیات پوشاک و ابزار آن زمان، با دقت فراوان حک شده اند.

تکنیک بی نظیر معمار مانوئل

مانوئل، معمار این کلیسا، نه تنها در طراحی کلی بنا، بلکه در استفاده از تکنیک های حجاری نیز نبوغ خود را به نمایش گذاشته است. او با درک عمیق از حرکت خورشید و بازی نور و سایه، حجاری ها را به گونه ای طراحی کرده که گویی در طول روز زنده می شوند. تمامی حجاری ها به صورت برجسته کاری سه بعدی اجرا شده اند و مانوئل از دو نوع سایه برای ایجاد این حس عمق و پویایی بهره برده است:

• سایه ضخیم: برای جدا کردن موضوع اصلی از سطح دیوار و ایجاد بعد.
• سایه های ظریف: برای نمایش جزئیات دقیق تر حجاری، مانند خطوط لباس یا چین و چروک صورت.

این تکنیک استادانه باعث می شود که با تغییر زاویه تابش نور خورشید، هر بخش از حجاری ها به نوبت برجسته تر شده و جزئیات آن نمایان شود، در حالی که بخش های دیگر به تدریج محو می شوند. این رقص نور و سایه، تجربه ای منحصر به فرد را برای بازدیدکننده رقم می زند.

مانوئل با دانش ژرف خود از معماری ارمنی و رموز نور، حجاری های کلیسای آختامار را به گونه ای خلق کرده است که گویی در طول روز، با حرکت خورشید، زندگی می یابند و داستان های خود را روایت می کنند. این ابتکار هنری، فراتر از زمان خود بود.

یکی دیگر از اصول معماری ارمنی که در آختامار به کار رفته، عدم تکرار تصویر و عدم قرینگی در حجاری هاست. هر نقش و طرح، منحصربه فرد است و هیچ دو تصویری به طور کامل شبیه یکدیگر نیستند، که این خود بر پیچیدگی و ارزش هنری اثر می افزاید.

چیدمان شش ردیف حجاری

دیوارهای خارجی کلیسا، از ارتفاع حدود دو متری از سطح زمین، با شش ردیف حجاری پوشانده شده اند که هر ردیف داستان و طرح خاص خود را دارد:

1. ردیف اول (بزرگترین): این ردیف شامل داستان های کتاب مقدس و وقایع مربوط به خاندان آرزرونی است. تمامی این تصاویر بر روی نواری با خوشه های انگور حک شده اند که نمادی از برکت و فراوانی است.
2. ردیف دوم: سرهای حیوانات مختلف با برجستگی زیاد در این ردیف به نمایش گذاشته شده اند.
3. ردیف سوم: این نوار تزئینات گیاهی، با حفظ پهنا در چهار طرف بنا، مانند کمربندی کلیسا را احاطه کرده و تصاویری از زندگی مردم عادی را در دل خود جای داده است.
4. ردیف چهارم: تصاویر حیوانات و انسان ها در این ردیف به چشم می خورد.
5. ردیف پنجم: در پایین ساق گنبد، نواری از اشکال هندسی قرار گرفته است.
6. ردیف ششم: این ردیف که در بالای ساق گنبد قرار دارد، دارای تصاویری مشابه ردیف چهارم است.

۵. افسانه آختامار: داستان عشق و دلدادگی

نام آختامار، خود در هاله ای از رمز و راز و افسانه ای عاشقانه پیچیده شده است که به جذابیت این جزیره می افزاید. این داستان که از دل قرون به امروز رسیده، اگرچه شاید مستندات تاریخی قاطعی نداشته باشد، اما به خوبی حس و حال رمانتیک و دلنشین این مکان را منتقل می کند.

افسانه چنین روایت می کند که در گذشته های دور، دختری زیبا به نام تامارا، شاهزاده خانم ارمنی، بر این جزیره زندگی می کرده است. او دلباخته ماهیگیری جوان و خوش سیما می شود که هر شب، با شنا کردن در آب های سرد دریاچه وان، خود را به جزیره می رساند تا با معشوقه اش دیدار کند. تامارا برای راهنمایی معشوقش در تاریکی شب، هر شب آتشی بر فراز جزیره روشن می کرده است تا ماهیگیر مسیر را گم نکند.

این عشق پنهانی ادامه داشت تا اینکه پدر تامارا از ماجرا باخبر می شود. او که مخالف این رابطه بود، شبی به جای تامارا، آتشی در نقطه ای انحرافی از جزیره روشن می کند. ماهیگیر دلباخته، در تاریکی و در میان موج های خروشان دریاچه، به دنبال نور گمراه کننده می رود و هرچه بیشتر شنا می کند، از جزیره دورتر می شود. او که دیگر توانی برای ادامه راه نداشت و از سرما و خستگی رمق از کف داده بود، در آخرین لحظات زندگی اش و پیش از غرق شدن در دریاچه، فریاد می زند: «آخ، تامارا!»

این فریاد جان سوز، در میان آب های دریاچه طنین انداز می شود و از آن پس، این جزیره به نام «آختامار» شناخته می شود. اگرچه این داستان بیشتر یک افسانه عامیانه برای نامگذاری جزیره است تا واقعیتی تاریخی، اما به شدت به جذابیت و رمزآلودگی مکان می افزاید و هر بازدیدکننده ای را به تأمل در این روایت دلنشین وامی دارد. حضور در این جزیره و تماشای دریاچه، یادآور عشق های ابدی و دلدادگی های تاریخی می شود.

۶. اهمیت فرهنگی و مذهبی: بیش از یک بنای تاریخی

کلیسای آختامار، تنها یک بنای باستانی نیست؛ بلکه نمادی زنده و قدرتمند از هویت، تاریخ و مقاومت فرهنگی ارامنه است. برای جامعه ارمنی، این کلیسا نه تنها یک مکان مذهبی، بلکه تجسمی از میراث غنی و پیوند ناگسستنی آنان با سرزمین های اجدادی شان در آناتولی شرقی است.

این کلیسا برای مسیحیان ارتدوکس و جامعه مسیحی جهانی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. داستان هایی وجود دارد که می گوید قطعه ای از صلیب حضرت عیسی مسیح در آن نگهداری می شده و همین امر، منشأ نام گذاری «کلیسای صلیب مقدس» برای این بنا بوده است. این باور، بر قداست و اهمیت مذهبی کلیسا می افزاید و آن را به محلی برای زیارت و معنویت تبدیل می کند.

در دنیای امروز، کلیسای آختامار نقش مهمی در دیپلماسی فرهنگی و گفتگوی بین فرهنگی ایفا می کند. این بنا، پلی میان گذشته و حال، و میان فرهنگ های مختلف است که می تواند به درک متقابل و صلح کمک کند. بازدید از این کلیسا، فرصتی برای شناخت عمیق تر تاریخ ارامنه، معماری بی نظیر آنان و نقش مذهب در شکل گیری هویت های فرهنگی است.

۷. نکات و اطلاعات کاربردی برای یک بازدید بی دغدغه

برای اینکه تجربه بازدید از کلیسای آختامار به یادماندنی و دلنشین باشد، آگاهی از برخی نکات کاربردی می تواند بسیار مفید واقع شود. برنامه ریزی قبلی، به شما کمک می کند تا سفری بی دغدغه و لذت بخش داشته باشید.

ساعات بازدید و هزینه ورودی

• ساعات بازدید: معمولاً کلیسا و جزیره آختامار از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر پذیرای بازدیدکنندگان هستند. اما همیشه توصیه می شود قبل از سفر، از طریق وب سایت های رسمی یا تماس با مراکز اطلاعات گردشگری، از ساعات دقیق و به روز اطمینان حاصل کنید، زیرا ممکن است در فصول مختلف یا ایام خاص تغییر کند.
• هزینه ورودی: برای ورود به جزیره و بازدید از کلیسا، ورودی دریافت می شود. این هزینه معمولاً به لیر ترکیه است و می تواند سالانه تغییر کند. به عنوان یک تخمین، در سال ۱۴۰۲ خورشیدی، این مبلغ حدود ۲۹۰ لیر برای هر نفر بوده است. البته برای کودکان و برخی گروه های خاص، ممکن است تخفیفاتی در نظر گرفته شود.

تجهیزات لازم و امکانات جزیره

برای بازدید از این مکان تاریخی و طبیعی، بهتر است تجهیزات مناسبی به همراه داشته باشید:

• دوربین عکاسی: مناظر جزیره و جزئیات کلیسا، سوژه های فوق العاده ای برای عکاسی هستند.
• کفش راحت: برای پیاده روی در جزیره و اطراف کلیسا، کفش های راحت و مناسب پیاده روی ضروری است.
• کلاه آفتابی و عینک دودی: به خصوص در فصول گرم سال، برای محافظت در برابر آفتاب شدید.
• آب آشامیدنی: هرچند در جزیره امکاناتی وجود دارد، اما همراه داشتن آب می تواند مفید باشد.
• لباس مناسب با فصل: با توجه به فصلی که سفر می کنید، لباس مناسب همراه داشته باشید.
• امکانات جزیره: در جزیره آختامار، چندین رستوران و کافه کوچک وجود دارد که می توانید از غذاهای محلی و نوشیدنی های خنک لذت ببرید. همچنین، فروشگاه های کوچکی برای خرید سوغاتی و صنایع دستی محلی نیز در دسترس هستند.

جاذبه های جانبی و نکات فرهنگی

جزیره آختامار علاوه بر کلیسا، جاذبه های دیگری نیز دارد:

• قبرستان قدیمی: در اطراف کلیسا، قبرستانی باستانی با سنگ قبرهای خاص وجود دارد که دیدن آن می تواند جذاب باشد.
• مناظر پانورامیک: از جزیره، می توان مناظر بی نظیری از دریاچه وان و کوهستان های اطراف را مشاهده کرد که برای عکاسی عالی هستند.
• گربه های وان: این گربه های زیبا با چشمان دو رنگشان، از نمادهای شهر وان هستند و ممکن است در جزیره نیز با آن ها روبرو شوید.
• نکات امنیتی و فرهنگی: در بازدید از کلیسا، رعایت احترام در فضای مذهبی ضروری است. عکاسی مسئولانه و بدون آسیب رساندن به بنا یا سایر بازدیدکنندگان، از نکات مهم است.

۸. چرا کلیسای آختامار را باید دید؟ یک دعوت به تجربه

سفر به جزیره آختامار و بازدید از کلیسای صلیب مقدس، بیش از آنکه صرفاً دیدن یک بنا باشد، دعوتی است به تجربه ای عمیق و چندبعدی. این سفر، فرصتی استثنایی برای غرق شدن در لایه های پنهان تاریخ، ستایش هنر معماری کهن، و لذت بردن از آرامش بی کران طبیعت. تصور کنید که در میان حجاری های سنگی قدم می زنید، جایی که هر نقش و نگار، داستانی از هزار سال پیش را زمزمه می کند و با هر تغییر نور خورشید، این داستان ها جان می گیرند و زندگی می یابند.

شما در این سفر، نه تنها با یک بنای سنگی، بلکه با روایتی زنده از پایداری فرهنگ و ایمان روبرو خواهید شد. آرامش دریاچه وان، زیبایی طبیعی جزیره و شکوه معماری کلیسا، همگی دست به دست هم می دهند تا لحظاتی فراموش نشدنی را برایتان رقم بزنند. این تجربه، فراتر از یک بازدید ساده، حس همراهی با تاریخ، درک عمیق تر هنر و ارتباطی دوباره با معنویت است.

نتیجه گیری: میراثی ماندگار در قلب آناتولی شرقی

کلیسای آختامار یا کلیسای صلیب مقدس، به راستی گنجینه ای بی بدیل در قلب آناتولی شرقی است. این بنای تاریخی، با معماری خیره کننده، حجاری های پرمعنا، و داستانی پرفراز و نشیب، نه تنها نمادی از هنر و فرهنگ ارمنی است، بلکه پل ارتباطی میان گذشته و حال محسوب می شود. موقعیت مکانی آن در جزیره آختامار و در میان آب های نیلگون دریاچه وان، جلوه ای خاص و رؤیایی به آن بخشیده است، گویی که کلیسا از دل طبیعت برخاسته و با آن پیوندی ناگسستنی دارد.

هر بازدیدکننده از این مکان مقدس، نه تنها شاهد یک شاهکار معماری است، بلکه در عمق وجود خود، حس می کند که بخشی از تاریخ زنده این سرزمین را لمس کرده است. داستان ها و افسانه هایی که در دل هر سنگ و نقش پنهان شده اند، با هر نسیمی که از سوی دریاچه می وزد، به گوش می رسند و روح بازدیدکننده را نوازش می دهند. کلیسای آختامار، فراتر از یک مقصد گردشگری، دعوتی است برای تأمل، الهام گیری و درک عمیق تر از پیوند ناگسستنی تاریخ، هنر و طبیعت.

امید است که این نگین درخشان، برای سالیان متمادی پابرجا بماند و داستان های بی شمار خود را برای نسل های آینده بازگو کند. برنامه ریزی برای بازدید از کلیسای آختامار، به معنای برنامه ریزی برای تجربه ای فراموش نشدنی است که روح و جان شما را با زیبایی های عمیق خود سیراب خواهد کرد.