4 ابرچالش زیست محیطی ایران

نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری با چه راهبردها و راهکارهایی به مصاف چالش های تغییر اقلیم، آلودگی هوا، فرونشست زمین و خشکسالی و بحران آب می روند؟

به گزارش بهار جاودانه، به نقل از خراسان، کمتر از 50 روز تا انتخابات ریاست جمهوری، قرار است مردم در انتخاباتی ناگهانی مسیول اجرایی کشور و رییس دولت چهاردهم را انتخاب کنند. دولتی که بر اساس تقدیر الهی و سانحه شهادت آیت الله رییسی در شرایطی رقم می خورد که هیچ احدالناسی هم آن را در این سال و در چنین شرایطی گمان نمی کرد. به هر روی «رییس جمهور» بعدی از هر طیف فکری و سیاسی روی کار آید، با انبوهی از مسایل و چالش هایی روبه روست که اگرچه شهید جمهور، سید ابراهیم رییسی تمام تلاش خود را در 2 سال و9ماه گذشته به کار گرفت اما این چالش ها همچنان باقی است. ما بنا داریم در سلسله گزارش هایی، مهم ترین چالش ها، فرصت ها و مسایل پیش روی کشور را با رییس جمهور آینده و مردم در میان گذاریم که معتقدیم آگاهی بیشتر جامعه به چالش هایی که با آن روبه روست، زمینه مطالبه آنان را مهیاتر و بی شک در انتخاب آنان به فردی که از پس مشکلات برآید کمک می کند. با این مقدمه، در نوبت نخست، به سراغ چالش های حیاتی محیط زیستی ایران می رویم که به نظر می رسد حال چندان خوبی ندارد.
 
 1-بدون سند ملی در برابر تغییر اقلیم
امروز در شرایطی، ایران بدون «برنامه و سند ملی» درباره تغییر اقلیم هستیم که بر اساس اعلام رییس سازمان هواشناسی کشور، بررسی داده ها و اطلاعات بین المللی نشان می دهد که ایران از نظر تغییرات در برخی شاخص های جوی و زیست محیطی در سال2022 در ردیف کشورهای شاخص جهان  بوده است. همچنین طبق گزارش مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست  ایران در شمار 9 کشور آسیب پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است. بارش های ناگهانی و سیل آسا، تغییر الگوی بارش، خشکسالی، ایجاد پدیده های گردوغبار، بارش برف در نقاط گرم وخشک و افزایش متوسط دمای برخی شهرها در سال های اخیر، از بارزترین نشانه های دگرگونی اقلیمی است که به گفته اقلیم شناسان، تکرار و تداوم آن ها، نشان دهنده وقوع قطعی پدیده «تغییر اقلیم» در ایران است. میزان آسیب پذیری کشور ما در این زمینه، بیش از متوسط جهان است و پیش بینی مدل های جوی حاکی از آن است که تا سال 2100، دمای متوسط ایران از 1/5تا 4/5 درجه سانتی گراد افزایش می یابد.
با این وصف اما ناراحت کننده و تاسف برانگیز است که کشور همچنان فاقد سند ملی مقابله با تغییر اقلیم است. در عین حال برنامه هفتم توسعه، دولت را مکلف کرده که در نهایت تا پایان 1403 برنامه ملی تغییر اقلیم را تدوین کند.

2- آلودگی هوا؛ قانون داریم امالله
ماجرای هوای آلوده و قانون هوای پاک، خود یک حدیث مفصل است که در سال 1402 اخباری مبنی بر برپایی دادگاه مقصران هوای آلوده و مسیولانی که در اجرای این قانون تعلل کرده اند، منتشر شد. اما آن چه مشخص است، این قانون در طول مدت عمر خود همواره دچار کمبود منابع مالی بوده است. اگرچه از میان بردن عوامل آلایندگی هوا، به این سادگی ها نیست و در صورت اختصاص و تحقق منابع مالی، سال ها زمان می برد اما باید این را هم گفت که در دولت شهید رییسی تا حدودی اقدامات موثری صورت گرفت. در این مدت الزام خودروسازان داخلی به ارایه گواهی اسقاط در راستای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، کاهش وابستگی سوخت های فسیلی برای تولید انرژی نیروگاه ها، ارتقای استانداردهای آلایندگی انواع خودرو و سوخت، تهیه استاندار ملی انواع سوخت، درج ردیف بودجه قانون هوای پاک در قانون بودجه و تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور برخی از این اقدامات است که در مدت سه سال فعالیت دولت سیزدهم انجام شده است. با این حال بر اساس گزارش های بین المللی، ایران ازنظر میزان انتشار گازهای گلخانه ای جزو 10 کشور نخست جهان به شمار می رود و این وضعیت نیازمند کاربست و اقدامات ویژه است. وزارت بهداشت، در دی ماه 1402 تعداد کل موارد مرگ های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM2.5 در افراد بالای 30 سال 26 هزار و 307 نفر دانسته که بیش از 26 درصد نسبت به سال 1400 افزایش داشته است.

3- فرونشست در پهنه 56 هزار کیلومتری
«فرونشست زمین» اگرچه در منظر عموم مردم نیست اما از هولناک ترین پدیده های زیست محیطی ایران امروز است که اکنون 265 شهرستان از بیش از 420 شهرستان کشور را تحت تاثیر قرار داده است. نتایج یک پژوهش جدید در مجله معتبر  Science Advances، زنگ خطر را برای کشورمان به صدا درآورده است؛ این تحقیق که با پردازش 6هزار تصویر ماهواره ای بین سال های 1393 تا 1399 انجام شده و بیانگر این گزارش تلخ است که تقریباً 56 هزار کیلومتر مربع معادل 3.5 درصد از مساحت کشور در معرض فرونشست زمین است که دلیل غالب آن به برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی مرتبط است. حال این که زمین به چه میزان فرونشست می کند، در نقاط مختلف دارای شرایط متفاوتی است. 3هزار کیلومتر از این 56 هزار کیلومتر سالانه 10 سانتی متر فرونشست را تجربه می کند و در مناطقی از حوضه آبریز فلات مرکزی که حاوی دو سوم سفره های آبی در حال تخلیه کشور است،  به نرخ سالانه بیش از 35 سانتی متر فرونشست گرفتارند.
 
 4- ورشکستگی آبی
مگر می توان درباره محیط امروز زیست ایران گزارش نوشت و از وضعیت نگران کننده منابع آبی نگفت. شاید تصور کنیم، با این همه باران چرا باید از کم آبی سخن به میان آورد؟ آری! به دلیل کم توجهی های بی شمار به مسیله آبخیزداری، عدم به کارگیری الگوی علمی کشت و آبیاری مدرن، برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی و هدررفت آن، کشور با کمبود آب، به عنوان یک ابرچالش زیست محیطی مواجه است. دنیای اقتصاد، 5 خرداد در مطلبی به گزارش جدید پایگاه بین المللی دیپلماسی مدرن اشاره کرده که این گزارش به بررسی موضوع آب در ایران پرداخته و تصریح کرده است: «ایران به سرعت در حال نزدیک شدن به وضعیت «ورشکستگی آبی» ناشی از عدم تعادل خطرناک تقاضای آب و عرضه آن است.».
بر اساس این گزارش ایران مدت هاست با کمبود آب دست و پنجه نرم می کند، اما وضعیت به سرعت در حال بدتر شدن است. گزارش توسعه جهانی آب سال 2024 سازمان ملل متحد با عنوان «آب برای رفاه و صلح»، ایران را با استفاده از بیش از 80 درصد از منابع آب شیرین تجدیدپذیر سالانه خود به عنوان یکی از کشورهایی که «تنش آبی بسیار بالا» را تجربه می کنند، معرفی کرده است. بر اساس داده های بانک جهانی، سرانه منابع آب شیرین داخلی تجدیدپذیر ایران (جریان های داخلی رودخانه ها و آب های زیرزمینی ناشی از بارندگی) برای دهه ها رو به کاهش بوده و روندهای نادرست در ایران به کاهش منابع آب تجدیدپذیر و تشدید بیشتر کمبود آب کمک کرده است. آب های سطحی کشور در رودخانه ها، دریاچه ها، تالاب ها و مخازن با سرعتی بالا در حال کاهش و سطح آب مخازن ایران به طور خطرناکی پایین آمده است.

پایان خبر بهار جاودانه