چرا یک حادثه طبیعی به فاجعه تبدیل می شود؟

هماهنگ کننده ارشد سازمان ملل برای توسعه مدیریت اطلاعات سوانح در آسیا و اقیانوسیه معتقد است آنچه که یک حادثه طبیعی را به بحران و فاجعه تبدیل می کند، خود آن مخاطره نیست بلکه میزان آمادگی جوامع برای مقابله با آن است.

به گزارش بهار جاودانه، مصطفی محقق در نشست تخصصی «تلفیق کاهش ریسک سوانح در برنامه های توسعه ای» که از سوی پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد، گفت: یک چارچوب نظری و مفهومی مهم در سطح بین الملل در زمینه کاهش خطر وجود دارد. در ابتدا مسیله تاب آوری مطرح است که ما باید تاب آوری افراد و اماکن را افزایش دهیم تا توانایی بقا داشته باشند. بعد از آن باید تلاش کنیم ریسک ها و خطرات را کاهش بدیم و از ریسک و خطرات آینده جلوگیری کنیم. تغییر اقلیم و توسعه پایدار نیز در ادامه این چهارچوب وجود دارند.

وی افزود: وقتی در مورد تاب آوری صحبت می شود، منظور تاب آوری فردی، جمعی، فیزیکی، سیستمی، سازمانی، نهادی و کارکردی است. ممکن است یک بیمارستان در زمان وقوع یک زلزله بزرگ، دچار ریزش نشود اما کارکرد آن که خدمت رسانی به بیماران است؛ دچار مشکل شود و بنابراین اینجا دیگر تاب آوری کارکردی ندارد.

مخرب بودن سیل یا زلزله به انسان بستگی دارد

هماهنگ کننده ارشد سازمان ملل برای توسعه مدیریت اطلاعات سوانح در آسیا و اقیانوسیه ادامه داد: ریسک یا خطر حوادث، خروجی مخاطرات، آسیب پذیری ها، ریسک ها و در معرض قرار گرفتن است. ما در عامل مخاطرات دخل و تصرفی نداریم اما در مورد آسیب پذیری ها، نقش هایی بر عهده ماست و این که یک سیل یا زلزله چقدر مخرب باشد به ما بستگی دارد. آسیب پذیری ها در چهار بخش آسیب های فیزیکی مانند نوع ساختمان سازی، آسیب های اجتماعی، مانند مهاجرت از روستا به شهر، آسیب های اقتصادی مانند فقر و بیمه و آسیب های محیط زیستی مانند مداخله در طبیعت تعریف شده و باعث می شود که یک بارش ساده در جنگل، به یک سیل مخرب تبدیل شده و در پی آن فاجعه ای رخ دهد.

محقق گفت: اقدامات زیادی برای کاهش ریسک انجام می شود اما نباید از این غافل شد که خود ما با رفتارهای شخصی، مدیریت اشتباه منابع و … ریسک را همچنان تولید می کنیم. فرض کنید سرعت تولید ریسک هزار کیلومتر بر ساعت است و سرعت اقدامات کاهش ریسک 120 کیلومتر بر ساعت است که این یعنی اقدامات هنوز کم است. بنابراین ما باید از تولید ریسک بیشتر جلوگیری کنیم. در اینجا توسعه در چارچوب زمان اهمیت دارد. یعنی اگر بخواهیم توسعه را ادامه دهیم اما اگر  این توسعه کم یا اشتباه باشد؛ ریسک هایی که در آینده تولید می شود، سرعت و شدت بالاتری خواهند داشت.

وی با بیان اینکه نمی توان میزان آمادگی و اقدامات انجام شده را اندازه گیری کرد؛ ادامه داد:به عنوان مثال پس از زلزله بم اقدامات بسیاری صورت گرفته است اما ما نمی دانیم که این اقدامات کافی هست یا نه زیرا فاکتور دوم که تولید ریسک های جدید است را اندازه نگرفته ایم. همچنین زمانی که این اقدامات انجام شد شاخص های کلی وجود نداشت که بر آن اساس الان تشخیص دهیم چقدر از این مسیر را طی کرده ایم.

هماهنگ کننده ارشد سازمان ملل برای توسعه مدیریت اطلاعات سوانح در آسیا و اقیانوسیه ادامه داد: آسیب پذیری یک مسیله توسعه ای است و چاره ای نداریم به جز اینکه میزان ریسک را بررسی کرده و این مساله باید در قلب توسعه انجام شود تا هم آسیب پذیری کم شود و هم ریسک کمتری در آینده تولید شود. در دنیا نیز به این نتیجه رسیده اند که تلفیق کاهش ریسک در اهداف توسعه پایدار باید همزمان و با هم انجام شود و گرنه فایده نخواهد داشت.

محقق ادامه داد: سند سندای، تغییر اقلیم و اهداف توسعه پایدار سه چهارچوب اساسی و شناخته شده در دنیا هستند که برنامه ریزی های کاهش ریسک، باید براساس آنها صورت گیرد. در واقع باید پیامدها و احتمال وقوع حوادث را  در سطح ملی یا استانی مورد بررسی قرار دارد و در برنامه ریزی ها از آن استفاده کرد.

وی با بیان اینکه ارتباط بین جامعه علمی با سیاست گذاران و مجریان کشور بسیار اهمیت دارد، گفت: در کشور ما رشد علمی جایگاه مناسبی دارد، مجریان کشور نیز مانند هلال احمر و مدیریت بحران عملکرد خوبی دارند اما خط مشی هایی که در کشور وجود دارد کامل نیست و این مسیله در دنیا نیز مشکل ساز است.

چه عاملی سبب می شود تا یک حادثه طبیعی به فاجعه و بحران تبدیل شود؟

هماهنگ کننده ارشد سازمان ملل برای توسعه مدیریت اطلاعات سوانح در آسیا و اقیانوسیه در ادامه درباره اینکه چه عاملی سبب می شود تا یک حادثه طبیعی به فاجعه و بحران تبدیل شود، گفت: فاکتور اصلی که تعیین می کند چرا یک حادثه طبیعی تبدیل به یک فاجعه می شود خود آن مخاطره نیست بلکه آسیب پذیری های ماست. ما برای اینکه در کاهش ریسک موفق باشیم چاره ای نداریم به جز اینکه آسیب پذیری ها را که عموما زیرساخت ها هستند اصلاح کنیم. برای اصلاح این زیرساخت ها روش های توسعه باید تغییر پیدا کنند. به عنوان مثال در سیل های سال 98، پارکنگ شاهچراغ یا راه آهن آق قلا زیرساخت ها مشکلات اساسی داشتند که باعث ایجاد مشکلات بسیاری شدند.

محقق گفت: مشکلاتی که در برنامه تلفیق توسعه با کاهش ریسک وجود دارد شامل روش ها، چهارچوب های قانونی و حقوقی، سیاست گذاری ها، سیستم های هماهنگی ملی، سیستم مدیریت اطلاعات، دسترسی به اطلاعات و سیستم هشدار است.مدتی قبل در چهار کشور نپال، ایران، تاجیکستان و مالدیو تحقیقاتی انجام شد که بر اساس آن مشکلاتی در زمینه اطلاعات پایه و دسترسی به آن، شکاف ها در نهادها، پیش بینی و هشدار و هماهنگی ها و فناوری های جدید است که در همه این کشورها دارای مشکل بود.

وی در پایان گفت: در سال 97 به درخواست جمهوری اسلامی ایران، سازمان ملل یک مرکز به نام مرکز اپتیم در ایران ایجاد کرد که یکی از پنج مرکز خاورمیانه است که برای جمع آوری اطلاعات و آمار در زمینه های مختلف فناوری و کشاورزی و…  مورد استفاده قرار می گیرد.

پایان خبر بهار جاودانه