با کتاب سانتاگ مانند روبیک برخورد کنیم!

 مترجم کتاب «در آمریکا» نوشته سوزان سانتاگ می گوید: شاید با این کتاب باید مانند مکعب روبیک برخورد کنید که باید رنگ ها را جور کنید؛ داستان را بخوانید و لایه های اثر را درک کنید و مکعب را به نحوی بچینید که رنگ ها کنار هم قرار بگیرند، آن زمان به اصل حرف سانتاگ پی می برید.

  نیلوفر صادقی که با رمان «در آمریکا» به عنوان برگزیده هفتمین دوره جایزه ابوالحسن نجفی شناخته شده است، در گفت وگو با بهار جاودانه درباره این رمان اظهار کرد: سانتاگ این رمان را در سال 1999، حدود شش یا هفت سال بعد از رمان تاریخی «عاشق آتشفشان» نوشته است. «در آمریکا» و «عاشق آتشفشان» دو رمان مهم سانتاگ در سال های پایانی کاری اش هستند. این رمان ها در ظاهر رمان تاریخی اند اما یک جور زندگینامه هستند و می توانیم رنگ و بوی سانتاگ را در این آثار ببینیم.
 
 او با بیان اینکه شخصیت های رمان بر مبنای شخصیت های واقعی خلق شده اند، گفت: داستان «در آمریکا» نیز بر مبنای یک داستان واقعی است. البته هیچ کدام از شخصیت ها، آن هایی نیستند که در دنیای واقعی می بینیم؛ بلکه سانتاگ تغییر اساسی در شخصیت ها ایجاد کرده است. داستان اصلی کتاب درباره یک هنرپیشه بسیار معروف لهستانی است. او به همراه همسر و گروهی از همراهانش در اواخر دهه 1870 تصمیم می گیرند از لهستان تحت اشغال روسیه به آمریکا مهاجرت کنند. این داستان مبنای کار سانتاگ بوده است.

  این مترجم با اشاره به اینکه این خانم بازیگر یکی از ستاره های برجسته و شناخته شده لهستان است، افزود: زمانی که آن ها به آمریکا می آیند برای اینکه با سلیقه آمریکایی تطبیق پیدا کند، نامش را عوض می کند و به ناچار یک سری چیزها را می پذیرد. البته این شخصیت ها در رمان تغییر پیدا کرده اند؛ رفتار و کنش های شخصیت ها با شخصیت های واقعی متفاوت است، سانتاگ با این تغییرات آدم های جدیدی را خلق کرده است. اگر این خانم هنرپیشه لهستانی را بشناسید، فکر می کنید داستان زندگی اوست اما این طور نیست و سانتاگ به لحاظ شخصیت، رفتار و واکنش ها آدم های دیگری را خلق کرده است.

 او افزود: سانتاگ زندگی شخصیت ها را در دو سه دهه نشان می دهد؛ از زمانی که به آمریکا وارد می شوند، کارهایی که می کنند و سعی می کنند از این کشور آرمان شهری بسازند؛ اما چند ماه بعد متوجه پوچی کار خودشان می شوند، عده ای به کشورشان برمی گردند و عده ای هم می مانند و راه خود را ادامه می دهند. در واقع یکی از فضاهای رمان مهاجرت است؛ زمانی که از فرهنگی به فرهنگ دیگر می رود، چه تغییراتی حاصل می شود و هرکسی در مقابل چنین تغییراتی چه واکنش هایی دارد؟

  صادقی در ادامه گفت: اگر رمان بادقت خوانده شود متوجه می شوید واکنش شخصیت اصلی یا همسرش به ماجرا چه بوده است . یا شخصیت دیگر رمان هنرپیشه انگلیسی است که از کشور خودش مهاجرت کرده و در کتاب نشان می دهد مهاجرت یک لهستانی با مهاجرت یک بریتانیایی فرق می کند؛ چند نوع زندگی را می بینیم. سانتاگ در این رمان تفاوت های آدم ها را نشان می دهد؛ اینکه کسی مهاجرت را بهتر پذیرفته، کسی با فرهنگ کشور میزبان تطبیق پیدا نکرده و به نوعی سعی دارد تربیت خود را حفظ کند.
 

 صادقی درباره اینکه چرا سوزان سانتاگ رمان نویس شد، نیز توضیح داد: سانتاگ بعد از چند دهه تمرکز بر روی جستارها، مقالات و مطالب نظری کم کم دچار نوعی خستگی و ملال می شود و به تغییر نیاز پیدا می کند و بنابراین تصمیم می گیرد به داستان گویی و نوشتن داستان برگردد. سانتاگ می گوید راه نجات را در این می بینم که به داستان برگردم و به شیوه درست و مطلوب داستان بگویم.

  او در ادامه خاطرنشان کرد: سانتاگ حتی از چیزی که از آن گریزان بوده؛ یعنی ادبیات قرن نوزدهم به مفهوم کلاسیکش بازمی گردد؛ او از اینکه بخواهید دنیایی را برای خواننده خود بسازید، احساساتش را برانگیزید و گریه اش را درآورید گریزان بود؛ اما بعدها تصمیم می گیرد همین را امتحان کند. می توان گفت نگاه سانتاگ به داستان نویسی در دهه 1990 عوض می شود و دو رمان تاریخی می نویسد.

 صادقی افزود: سانتاگ از یک نگاه انتقادی قوی برخوردار بود و اینکه بخواهد ایده ها و نظریات را کنار بگذارد، ممکن نیست. علی رغم اینکه می خواهد به شیوه قرن نوزدهم داستان بنویسد نمی تواند؛ او خیلی از ساختارها را برهم می زند، در جاهایی به عنوان راوی، در داستان حضور پیدا کرده و با ما صحبت می کند، نکته هایی را گوشزد می کند که نشان می دهد منِ راوی در زمان حال زندگی می کنم؛ اما داستانی را از سه قرن پیش برای تان روایت می کنم. از طرف دیگر تکنیک های مختلف روایی را به کار می گیرد که شاید این موضوع جالب باشد؛ ما در رمان هم خطاب مستقیم داریم، هم نامه داریم، هم یادداشت روزانه داریم، خاطرات و مونولوگ هم داریم. یعنی چند تکنیک را بدون اینکه مرز و فاصله ای میان شان باشد، استفاده می کند که این موضوع نوآوری و خلاقیت سانتاگ را نشان می دهد و اینکه نمی خواهد به اصول از پیش تعیین شده پایبند باشد.

  این مترجم درباره معیارهای انتخاب کتاب برای ترجمه نیز اظهار کرد: مسلماً مترجم پیش از هر چیز یک خواننده است؛ یعنی قبل از اینکه وارد این حوزه شود، کتاب های زیادی خوانده و یک سلیقه شخصی در مقام خواننده پیدا کرده است. به نظرم یک مترجم نباید فراموش کند قبل از هر چیز یک خواننده است. مترجمی شغل و حرفه ای نیست که مبنایش پرفروش شدن و مطرح شدن نام کتاب باشد؛ بلکه مترجم ابتدا باید به عنوان خواننده کاری را بپسندد و بر اساس معیارهایی که در طول سال ها پیدا کرده، کتابی را انتخاب کند.

 او در ادامه بیان کرد: زمانی که مترجم یک کار را انتخاب می کند در واقع نویسنده ای را معرفی می کند که در دنیای ادبیات نقشی را دارد و با ترجمه کتاب به خوانندگان اثر او در یک زبان جدید اضافه می کند که این کار مسیولیت آور است. مترجم باید کار خود را انجام دهد و اثری را انتخاب کند که خوانندگان را هم جذب کند، البته نمی شود همه سلیقه ها را تامین کرد. اما به نظر کار باید ارزشی بالاتر از صرف سرگرم کنندگی داشته باشد و چیزی اضافه کند. به نظرم مهم است که مترجم فراموش نکند خود یک خواننده است و معیارهای درونی خود را در انتخاب اثر اعمال کند.

 صادقی درباره ترجمه های تکراری هم گفت: متاسفانه این اتفاق در بازار کتاب وجود دارد، خیلی وقت هم هست و نظارتی بر روی آن وجود ندارد، فکری هم درباره راه حل آن نشده است. البته کار سختی است که بتوان جلو این جریان را گرفت. قاعده و قانونی وجود ندارد و چند نفر سراغ کتاب می روند و با سرعت عجیبی ترجمه می کنند، اگر مترجم واقعی پای کار نشسته باشد، خیلی زمان می برد؛ اما با سرعت عناوین بیرون می آید و پشت هم کار می شود.
 

 نیلوفر صادقی ادامه داد: البته گاه ترجمه ای از قبل بوده که این ترجمه ضعیف است پس جای کار دارد و لازم است ترجمه جدیدی صورت بگیرد. چه بسا ترجمه هایی داشتیم که حق مطلب را ادا نکرده و اثر اصلاً اقبال پیدا نکرده است؛ اما زمانی که ترجمه خوبی از کتاب صورت می گیرد، اثر تازه جایگاه خود را در جامعه پیدا می کند. در غرب، کلاسیک ها هرچند سال یک بار ترجمه می شوند؛ اما ما با یک افسارگسیختگی روبه رو هستیم که همه مان از آن آسیب می بینیم. نمی دانم چطور می توان با این موج عظیم مواجه شد. شاید باید بر بیشتر آگاه کردن مخاطبان و ناشران کار کرد.

 پایان خبر بهار جاودانه