کشورهای اسلامی بر چه مبنایی روز عید فطر را اعلام می کنند؟

با توجه به این که ماه مبارک رمضان در بسیاری از کشورهای اسلامی یک فستیوال عظیم فرهنگی محسوب می شود، پایان آن و برگزاری مراسم عید فطر از اهمیت به سزایی برخوردار است و همین نکته بر اهمیت موضوع چگونگی اعلام عید فطر می افزاید.

به گزارش بهار جاودانه، به نقل از ایران آنلاین، با رسیدن به روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، بار دیگر موضوع اعلام چگونگی اعلام عید فطر به سوژه داغ رسانه ها تبدیل شده است. با توجه به این که ماه مبارک رمضان در بسیاری از کشورهای اسلامی یک فستیوال عظیم فرهنگی محسوب می شود، پایان آن و برگزاری مراسم عید فطر از اهمیت به سزایی برخوردار است و همین نکته بر اهمیت موضوع چگونگی اعلام عید فطر می افزاید.

در بسیاری از کشورهای اسلامی، «رصدهای فلکی و نجومی» معیار اصلی اعلام عید فطر است. به این معنی که محاسبات پیچیده نجومی کفایت می کند تا اعلام کنند عید فطر در چه روزی است. همین موضوع باعث می شود تا معمولا چند روز مانده به عید فطر، تاریخ آن به صورت تقریبی اعلام شود. از مهم ترین کشورهایی که بر این پایه عمل می کنند می توان به عربستان سعودی، مصر، قطر، امارات، کویت، اردن، الجزایر، دیوان وقف سنی عراق، فلسطین و… اشاره کرد.

نکته قابل توجه این است که با توجه به سرمایه گذاری قابل توجه عربستان سعودی در تکنولوژی های مربوط به این کار، عمده این کشورها عملا از رای عربستان سعودی تبعیت می کنند؛ اما مواردی مانند استنکاف «اردن» از رای عربستان در شروع ماه مبارک رمضان نیز وجود دارد که در آن زمان جنجال های زیادی را برانگیخت.

در عربستان سعودی، «دادگاه عالی قضایی» به صورت رسمی تاریخ عید فطر را اعلام می کند؛ هرچند وزارت اوقاف عملا در این زمینه نقش اصلی را عهده دار است. زیرا مبنای حکم دادگاه عالی قضایی، گزارش هییت های رصد نجومی است که آن ها زیر نظر وزارت اوقاف کار می کنند. با این حال، در ساختار رسمی، معیار اصلی حکمی است که دادگاه عالی قضایی اعلام می کند.

در امارات عربی متحده، «کمیته بررسی هلال ماه شوال» (لجنه تحری الرویه) به صورت رسمی این کار را انجام می دهد. در قطر، کمیته مشابهی که زیر نظر «وزارتا اوقاف» است این مسیولیت را بر عهده دارد.

در کویت، وزارت اوقاف به صورت مستقیم پایان ماه مبارک و روز عید را اعلام می کند؛ با این حال «دیوان وقف شیعی» می تواند بر مبنای فقه جعفری رای متفاوتی داشته باشد. در بحرین «هییت رویت شرعی» زیر نظر وزارت عدل، شیون اسلامی و اوقاف این کار را انجام می دهد؛ اما عملا حکم آنان از سوی شیعیان تنفیذ نمی شود و حکومت نیز به صورت دوفاکتو آزادی عمل شیعیان را به رسمیت شناخته است. نکته قابل توجه این است که تمامی این کشورها عملا از حکم عربستان سعودی تبعیت می کنند.

در مصر، «دار الافتاء» حکم پایان ماه مبارک را اعلام می کند؛ اما آن ها عملا تابع «کمیته بررسی نجومی» به شمار می روند؛ زیرا مجموعه های رصدی یا بررسی نجومی مستقل از کمیته بررسی نجومی، در اختیار ندارند. هم دار الافتاء هم کمیته بررسی نجومی عملا در هماهنگی کامل با دانشگاه اسلامی الازهر هستند.

در اردن، جمعیت نجوم (الجمعیه الفلکیه الاردنیه) معمولا سررشته را در اختیار دارد؛ اما حرف آخر را «مفتی عام کشور» می زند که مستقیم زیر نظر پادشاه فعالیت می کند. در لبنان نیز برای اهل سنت، «مفتی کشور» وجود دارد که حرف آخر را می زند و معمولا در هماهنگی کامل با مصر و اردن است.

در ترکیه وضعیت متفاوت است. در آن جا معیار اصلی نه رصدهای فلکی و نجومی، بلکه محاسبات صرف نجومی و تولد ماه است. در این جا دیگر رویت با چشم مسلح هم مطلقا موضوعیتی ندارد. «سازمان امور دینی» در ترکیه بر همین پایه، از قبل روز عید فطر را اعلام می کند. مراکش نیز روش مشابهی دارد و از این منظر، معمولا تاریخ آن ها با ترکیه مشابه است. {البته در فقه حکومتی مغرب، فاکتور «افق» نیز موضوعیت دارد. با این حال، عملا تاریخ شروع و پایان ماه مبارک در مراکش و ترکیه معمولا مشابه است.}

در شرق آسیا نیز مالزی، اندونزی، برونیی و سنگاپور از روش مشابه ترکیه استفاده می کنند و نزدیکی جغرافیایی آن ها نیز باعث می شود تا همواره تاریخ یکسانی را برای آغاز و پایان ماه رمضان اعلام کنند. مشخصا در مالزی، این حکم از سوی دیوان پادشاهی اعلام می شود و در سرتاسر کشور باید اجرا شود.

در لبنان، مفتی اهل سنت حکم واحدی می دهد و جامعه اهل سنت خود را ملزم به تبعیت می دانند. اما در مورد شیعیان، وحدت رویه وجود ندارد و معمولا علماء محلی براساس حکم مراجع مختلف و تشخیص خود، اقامه نماز می کنند. مرحوم محمدحسین فضل الله نیز شخصا داعیه مرجعیت داشت و نظر شخصی خود را اعلام می کرد. 

در عراق، دیوان وقف سنی معمولا با عربستان سعودی هماهنگ است. اما حکومت و استان های شیعه نشین تابع نظر زعامت حوزه نجف هستند و آیت الله سیستانی تا شب آخر و بر مبنای رویت با چشم غیرمسلح حکم نمی دهد. البته در نجف، مجتهدین و مراجع دیگر نظر خود را اعلام می کنند؛ اما معمولا در فضای اجتماعی حکم زعامت حوزه تنفیذ می شود.

پایان خبر بهار جاودانه