شاملو می گفت شعر را ول کن
سیروس شمیسا زمانی که دانشجوی پزشکی بوده، شعر می گفته و شعرهایش را شاملو در مجله «خوشه» منتشر می کرده؛ اما شاملو به او توصیه کرده شعر و شاعری را ول کند و پزشکی را ادامه بدهد.
به گزارش بهار جاودانه، 76 سال پیش سیروس شمیسا در 29 فروردین ماه سال 1327 در شهرستان رشت به دنیا آمد. پدرش دبیر فرانسه بود و مادرش دختر شیخ محمدسعید گیلانی بود اما ویلون می زد.
او خود در گفت وگویی با مجله ادبی «نوپا» با مجتبی نریمان درباره تحصیلاتش می گوید: «بعد از دیپلم از رشت به شیراز رفتم. من از رشتۀ پزشکی در دانشگاه پهلوی شیراز که از بهترین دانشگاه های منطقه بود بعد از دو سه سال انصراف دادم و به دانشکدۀ ادبیات رفتم؛ برایم عجیب و مسخره بود که برای مثال چند صفحه از منطق را یک ترم می خواستند به دانشجوهای بی علاقه یاد بدهند. خیلی از درس هایی را که در دانشگاه داشتیم قبلا در رشت یاد گرفته بودم. در جوانی به حوزه هم رفتم و بعضی از درس های مقدماتی را خواندم.
تحصیل در رشتۀ ادبیات ابزار می خواهد. عربی به جای خود، اما دانشجو باید زبان های باستانی و اوستا و فارسی باستان و پهلوی و آرامی و عبری را تا حدّی بلد باشد. مگر می شود تمدّن بین النهرین را نخوانده باشید و بیایید حرف بزنید؟! از وقتی که بازنشسته شدم شرط گذاشتم و بیش تر زبان پهلوی و کتیبه های فارسی باستان را درس می دهم. در دانشگاه کمبریج بودم اما سال 1360 به ایران برگشتم. برخی می گفتند چرا چنین کاری می کنی؟ گفتم به فارسی جواب تان را می دهم:
دلبستگی اسارت مرموزی است
مـن هـم اسیــر خــاطرۀ رشتـم»
او در سال 1357 از رساله خود به راهنمایی خانلری دفاع کرد؛ شمیسا در بی حوصلگی خود را مانند استادش می داند و می گوید: «دکتر خانلری استاد من بود اما مثل خودم خیلی حوصله نداشت؛ این سال ها روحیاتش را بهتر درک می کنم. رسالۀ دکتری را با او گذراندم. در شیراز با مسعود فرزاد محشور بودم. بیش تر بحث های ما «عروضی» بود. در تهران از ابوالحسن نجفی تاثیر زیادی گرفتم. نزد دکتر تفضلی، قریب و بهار زبان های باستانی آموختم. بزرگ ترین استادی که زبان های آرامی و بابلی را می داند، عبدالمجید ارفعی بود که استوانۀ کوروش را از بابلی ترجمه کرد.
نزد استاد دکتر سیدجعفر سجادی دروس حوزوی خواندم. شرح منظومیه را خیلی دوست داشتم. استاد مهرداد بهار به ما اساطیر و زبان پهلوی درس می داد. در مدح او گفته ام:
گزارنده تر ز او به اسرار زند
کجا بود در قرن ها موبدی
به اُستا و زند و به فُرس قدیم
شناساتر از او کجا بخردی
از آنجای محو جمالش شدم
یکی فتنه ای، شیفته بی حدی
یکی سبزگونی، ملک هییتی
خطی چون بهاران، بهاران خدی
دریغا که سیراب کامم نشد
که او منتهی بود و من مبتدی
اگر چند مهرش نوازید گرم
دریغا بهارش نشد سرمدی»
سیروس شمیسا شغل خود را شاعری می خواند و می گوید: شغل من اما شاعری بود. شاملو در «خوشه» شعرهای مرا چاپ می کرد و مرا تشویق می کرد. اما می گفت ول کن شعر و شاعری را برو و همان پزشکی را ادامه بده. می گفتم علاقه دارم، چه کار بکنم؟ دکتر خانلری در آزمون فوق لیسانس گفت برو زبان شناسی بخوان و بعد بورسیه ات می کنم بروی نقد ادبی بخوانی. من اما گفتم می خواهم ادبیات بخوانم. سبک شناسی کسی نمی دانست چیست که بخواهد درس بدهد. این ها را من آغاز کردم.»
شمیسا در کتاب «سیر رباعی» اولین غزل سرای فارسی را «شهید بلخی» می داند؛ این درحالی است که بسیاری از بزرگان و استادان ادب فارسی نخستین غزل سرای شعر فارسی را رودکی می دانند. او همچنین معتقد است، قرن هفتم به اعتبار آثاری که از آن دوران بر جای مانده، اوج غزل فارسی است و در این باره می گوید: غزل عارفانه با «سنایی» آغاز می شود و با «مولوی» و «عطار» به کمال می رسد و غزل عاشقانه با «سعدی». او علاوه بر تحقیق و نقد و بررسی تاریخ ادبیات کلاسیک ایران، شعر نو معاصر ایران را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است و درباره نوگرایی در شعر معاصر فارسی نیز می گوید: «نوگرایی نه صرفاً در قالب نوین سرودن است و نه از موضوعات تازه سخن گفتن؛ بلکه مساله سبک، مساله نگاه های نوین است که اگر اصیل باشد، در جامه زبان نوینی متجلی می شود و از واژه و ترکیب و نحو گرفته تا تشبیه و وجه شبه و استعاره رنگ تازه می یابد و از این دیدگاه باید از این دیده انصاف «نیما یوشیج» را آغازگر سبک نوین دانست و «افسانه» او را که در سال 1301 شمسی (پس از چند تجربه دیگر) سروده شده است، بر همه کوشش های قبلی سر دانست. مهم ترین وجه تفارق شعر نیما با شعر سنتی به لحاظ شکل ظاهری کوتاه و بلندی مصراع است؛ اما اولین شعر را به این شیوه بانویی به نام « شمس کسمایی» قبل از نیما سروده بود.»
او با بیان اینکه حداقل 50 درصد شعرهایی که اسم شعر نو روی آن ها گذاشته می شود از نظر مفهوم شعر نو نیست. می گوید: «فقط چند شاعر نابغه و استثنا داشتیم. شاملو نابغه بود. شاملو شاید چندان سوادی نداشت اما نبوغ داشت. شاملو اگر می توانست جای فیلم نامۀ قارون و کوفت و زهرمار، کار دیگری بکند و فکر گذران زندگی نباشد غوغا می کرد. نیما نابغه بود. فروغ فرخزاد نابغه بود. فروغ دیپلم خیاطی داشت اما بزرگ ترین بازی های بلاغی و عروضی را در کل ادبیات فارسی انجام داد. قیامت کرد.» او همچنین می گوید: «سپهری یکی از بزرگ ترین شاعران معاصر است و هرچه زمان بیش تر می گذرد، عظمت او (و فروغ) بیش تر آشکار می شود و برعکس از اهمیت شاعران ایدیولوژیک کاسته می شود. به نظر بسیاری از دوست داران شعر، سپهری هم به لحاظ زبان و ساخت و هم به لحاظ بینش و محتوا، یک سر و گردن از دیگران فراتر رفته است. او در هر دو جنبه فلسفی هستی شناسی و معرفت شناسی به اوج هایی دست یافته است که برای معاصران او دست نداده است… به نظر می رسد که شهرت و محبوبیت سپهری در میان مردم برای آن دسته از ادیبانی که این توفیق را منوط به شعر سیاسی و اجتماعی می دانستند، پدیده ای غیرقابل هضم بوده است و لذا هر یک با طرح مساله ای به ظاهر موجه و علمی شگفتی خود را اظهار کرده اند.»
سیروس شمیسا بیش از 40 کتاب منتشر کرده است. فرهنگ عروضی، سیر غزل، با یونگ و هسه (ترجمه)، سیر رباعی، وزن های پاییزی خواب، آشنایی با عروض و قافیه، سبک شناسی (4 جلد)، سیروس در اعماق، نگاهی به فروغ، فرهنگ عروضی، آشنایی با عروض، داستان یک روح (تاویل داستان بوف کور از صادق هدایت)، نقد ادبی، نگاهی به سپهری، کلیات سبک شناسی، سبک شناسی نثر، سبک شناسی شعر، راهنمای ادبیات معاصر، طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار، کتاب عشق جادویی (ترجمه)، مونسون (رمان)، ماه در پرونده، زندگانی قدیمی است، فرهنگ تلمیحات، فرهنگ اشارات و سیر غزل در شعر فارسی از جمله آثار تالیفی، پژوهشی و ترجمه ای اوست.
پایان خبر بهار جاودانه
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "شاملو می گفت شعر را ول کن" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "شاملو می گفت شعر را ول کن"، کلیک کنید.