خلاصه کتاب آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران ( نویسنده مرتضی شانی )

کتاب «آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران» نوشته مرتضی شانی، نگاهی جامع و تحلیلی به تحولات بنیادین در بازار کار ایران، چالش های بیکاری و فرصت های پیش رو ارائه می دهد. این اثر با بررسی عمیق ساختارهای کنونی و آینده پژوهی، مسیری برای آمادگی در برابر تغییرات محیط کار ترسیم می کند.

تغییرات شگرفی در دنیای کار در حال وقوع است؛ از انقلاب های صنعتی گذشته تا عصر کنونی که با هوش مصنوعی، اتوماسیون و پدیده هایی چون دورکاری و اقتصاد گیگ تعریف می شود. این تحولات، به ویژه در کشوری مانند ایران با ساختارهای خاص اقتصادی و اجتماعی، نیازمند درکی عمیق و رویکردی هوشمندانه است. در چنین بستری، کتاب «آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران» به قلم مرتضی شانی، همچون چراغی راهنما، افق های پیش رو را روشن می سازد. این کتاب تنها به توصیف وضعیت موجود نمی پردازد؛ بلکه با تحلیلی دقیق، ریشه های چالش ها را بررسی کرده و راهکارهای عملی برای مواجهه با آینده ای که هر روز نزدیک تر می شود، ارائه می دهد. این مقاله، تلاشی است برای گشودن دریچه ای به سوی مهم ترین ایده ها و بینش های این کتاب ارزشمند، تا خواننده بتواند درکی کاربردی از مسیر آینده کار و مشاغل در ایران به دست آورد و برای آن آماده شود.

مرتضی شانی: پیشگام در تحلیل بازار کار ایران

مرتضی شانی، نامی آشنا در حوزه اقتصاد و مدیریت ایران، بیش از چهار دهه از عمر خود را صرف پژوهش، تدریس و تألیف در زمینه های مرتبط با اقتصاد، مدیریت و به ویژه بازار کار کرده است. او در سال ۱۳۴۲ چشم به جهان گشود و تحصیلات عالی خود را در رشته مهندسی برق و الکترونیک تا مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه برادفورد انگلستان به پایان رساند. سابقه تدریس در دانشگاه های تبریز و آزاد، در کنار فعالیت های پژوهشی گسترده، به او دیدگاهی عمیق و عملیاتی از مسائل روز جامعه ایران، به ویژه در بخش اقتصادی و نیروی انسانی بخشیده است. این پیشینه غنی، سبب شده تا آثار شانی صرفاً تئوری محور نباشند؛ بلکه ریشه در واقعیت های جامعه ایرانی داشته و راهکارهایی بومی ارائه دهند.

از جمله آثار شاخص او می توان به «فضای کسب وکار در ایران»، «انقلاب صنعتی چهارم»، «صنایع آینده» و «عصر چهارم: ربات های هوشمند، کامپیوترهای هوشیار و آینده بشریت» اشاره کرد که همگی نشان دهنده علاقه و تخصص وی در آینده پژوهی و تأثیر فناوری بر جامعه و اقتصاد هستند. در کتاب «آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران»، شانی با تکیه بر این دانش و تجربه، به کالبدشکافی دقیق مسائل اشتغال در کشور پرداخته است. دیدگاه منحصر به فرد او که ترکیبی از دانش نظری و درک عملی از پیچیدگی های بازار کار ایران است، این کتاب را به منبعی ارزشمند برای مدیران، سیاست گذاران، کارآفرینان و حتی عموم مردم تبدیل کرده است. او نه تنها مشکلات را برجسته می کند، بلکه با نگاهی نوآورانه به ارائه راه حل ها می پردازد و راهی برای عبور از چالش های پیش رو نشان می دهد.

مفهوم کار در بستر تاریخ: از عصر حجر تا انقلاب صنعتی چهارم

برای درک آینده کار، ابتدا باید از گذشته آن آموخت. کتاب مرتضی شانی با تعریفی بنیادین از «کار» آغاز می شود و سپس سفری در دل تاریخ کار بشر، از عصر حجر تا آستانه انقلاب صنعتی چهارم، را روایت می کند. کار، در طول تاریخ، نه تنها ابزاری برای تأمین معاش، بلکه محور هویت انسانی، سازماندهی اجتماعی و پیشرفت تمدن بوده است. از دوران گردآوری و شکار در عصر حجر که انسان تسلیم طبیعت بود و ابزارهای سنگی ظریف تر می ساخت، تا کشف کشاورزی و دامپروری که منجر به استقرار و شکل گیری روستاها و سپس شهرها شد، ماهیت کار و نقش انسان در آن همواره در حال تغییر بوده است.

انقلاب های صنعتی، نقاط عطف اصلی در این دگرگونی بوده اند. انقلاب صنعتی اول با بخار و مکانیزاسیون، کار را از خانه به کارخانه کشاند. انقلاب صنعتی دوم با برق و تولید انبوه، به تخصصی تر شدن کارها و ظهور خط تولید انجامید. انقلاب صنعتی سوم، عصر کامپیوتر و اتوماسیون اولیه را رقم زد و آغازگر دوران دیجیتال بود. اما اکنون، در آستانه انقلاب صنعتی چهارم، جهان با موجی از تحولات بی سابقه مواجه است که هوش مصنوعی، رباتیک، اینترنت اشیاء، بلاک چین و داده های بزرگ، ارکان اصلی آن را تشکیل می دهند. این انقلاب، ماهیت کار را به شکلی ریشه ای دگرگون می کند؛ مشاغلی از بین می روند، مشاغل جدیدی خلق می شوند و مهارت های مورد نیاز به کلی تغییر می یابند.

کتاب در این بخش به بررسی پدیده های نوظهوری مانند دورکاری، آزادکاری (فریلنسینگ) و اقتصاد گیگ (Gig Economy) در ایران می پردازد. این مدل های کاری، که در دهه های اخیر رشد فزاینده ای داشته اند، انعطاف پذیری بیشتری را برای نیروی کار و کارفرمایان فراهم می کنند، اما در عین حال چالش های جدیدی نیز در زمینه امنیت شغلی، حقوق و مزایا و بیمه ایجاد می کنند. نویسنده تأکید می کند که با پیشرفت اتوماسیون و جایگزینی ماشین آلات با نیروی انسانی، بیکاری گسترده ای در کشورهای صنعتی و در نهایت در کشورهایی مانند ایران رخ خواهد داد. این امر، به بحران های اجتماعی و اقتصادی منجر می شود که نیازمند راهکارهای فوری و جامع است.

آلوین تافلر در کتاب موج سوم می نویسد: مفهوم سنتی کار متعلق به زمان آدام اسمیت و کارل مارکس بود، اما زمان جدید علاوه بر کوچک تر کردن واحدهای تولیدی و دگرگون ساختن خصلت واقعی ‎کار می تواند میلیون ها انسان را از ادارات و کارخانه ها آزاد کرده و به مأوای اصلی شان که از ابتدا به آن تعلق داشته اند یعنی طبیعت بازگرداند. به عبارتی ما در حقیقت در حال ورود به دوره ی جدیدی از تاریخ هستیم، دوره ای که ماشین آلات در فرایند ساخت و انتقال کالاها و دادن خدمات، جایگزین آدمی می شود و این منجر به کاهش کارگران و بیکاری گسترده می شود. این نقل قول، عمق تحولاتی را نشان می دهد که کتاب شانی به آن می پردازد.

سونامی بیکاری در ایران: کالبدشکافی یک بحران ملی

بیکاری، معضلی ریشه دار در اقتصاد ایران است که ابعاد گسترده اجتماعی و اقتصادی دارد. مرتضی شانی در کتاب خود، این «سونامی بیکاری» را کالبدشکافی می کند و به عوامل ساختاری و کلان اقتصادی مؤثر بر آن می پردازد. ریشه های این بحران را نمی توان تنها در یک عامل جستجو کرد؛ بلکه ترکیبی از عوامل مختلف، از جمله ضعف در تولید و سرمایه گذاری مولد، ساختار دولتی و دیوان سالاری گسترده، تحریم های اقتصادی و نوسانات شدید بازار، به این وضعیت دامن زده اند.

یکی از مهم ترین عواملی که شانی بر آن تأکید دارد، عدم تطابق مهارت های نیروی کار با نیازهای روز بازار است. نظام آموزشی سنتی، که اغلب بر مبانی نظری متمرکز است، نتوانسته است مهارت های نرم و سخت مورد نیاز صنایع نوین و اقتصاد دانش بنیان را در فارغ التحصیلان ایجاد کند. این شکاف مهارتی (Skill Gap)، به این معناست که حتی در صورت وجود فرصت های شغلی، نیروی کار متخصص و آموزش دیده کافی برای پر کردن آن ها وجود ندارد، در حالی که جمعیت انبوهی از فارغ التحصیلان جویای کار هستند.

پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بیکاری گسترده، فاجعه بار است. افزایش فقر، نابرابری، آسیب های اجتماعی مانند اعتیاد و بزهکاری، کاهش امید به آینده و مهاجرت نخبگان، تنها بخشی از این پیامدها هستند. از دیدگاه اقتصادی نیز، بیکاری به معنای از دست رفتن پتانسیل های تولیدی کشور، کاهش تقاضای کل و افت رشد اقتصادی است. شانی در این بخش، با ارائه آمار و تحلیل های دقیق، تصویری واقع بینانه از عمق بحران بیکاری در ایران ارائه می دهد و ضرورت یک رویکرد جامع و ملی برای مقابله با آن را گوشزد می کند.

پتانسیل های پنهان: فرصت های اشتغال زایی در بخش های مختلف

با وجود بحران بیکاری، مرتضی شانی نگاهی واقع بینانه به پتانسیل های پنهان اشتغال زایی در اقتصاد ایران دارد. او معتقد است با برنامه ریزی درست و تغییر رویکردها، می توان از ظرفیت های موجود در بخش های مختلف برای خلق فرصت های شغلی جدید بهره برد.

بخش کشاورزی: رویکردهای نوین و ارزش افزوده

کشاورزی، با سابقه طولانی و ظرفیت های طبیعی گسترده، همواره بخش مهمی از اقتصاد ایران بوده است. شانی بر این باور است که با رویکردهای سنتی نمی توان انتظار رشد اشتغال زایی داشت. بلکه باید به سمت کشاورزی هوشمند، استفاده از فناوری های نوین (مانند آبیاری قطره ای، کشاورزی عمودی، کشت گلخانه ای پیشرفته)، توسعه زنجیره های ارزش، فرآوری محصولات و ایجاد برندهای کشاورزی حرکت کرد. این رویکرد، نه تنها بهره وری را افزایش می دهد، بلکه مشاغل جدیدی در زمینه های مهندسی کشاورزی، بازاریابی محصولات کشاورزی، بسته بندی و حمل و نقل ایجاد می کند.

بخش خدمات: تمرکز بر خدمات دیجیتال، گردشگری، سلامت و آموزش

بخش خدمات، پتانسیل عظیمی برای اشتغال زایی، به ویژه برای نیروی کار تحصیل کرده دارد. تمرکز بر خدمات دیجیتال، شامل توسعه نرم افزار، تولید محتوا، بازاریابی دیجیتال و تجارت الکترونیک، می تواند هزاران فرصت شغلی جدید خلق کند. گردشگری، با توجه به جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوان ایران، می تواند موتور محرکه بزرگی برای اشتغال زایی باشد، به شرطی که زیرساخت ها و خدمات مرتبط با آن توسعه یابند. بخش سلامت و آموزش نیز، با توجه به نیازهای جامعه و رشد جمعیت، همواره ظرفیت های جدیدی برای جذب نیروی کار متخصص و ماهر دارند. شانی به لزوم سرمایه گذاری و تسهیل گری در این بخش ها تأکید می کند.

بخش صنعت و دانش بنیان: نوآوری و شرکت های استارتاپی

صنعت در ایران نیازمند تحول از رویکردهای سنتی به سمت تولیدات دانش بنیان و فناورانه است. حمایت از شرکت های استارتاپی و اکوسیستم نوآوری، می تواند منجر به خلق محصولات و خدمات جدید و در نتیجه مشاغل با ارزش افزوده بالا شود. این بخش، پتانسیل بالایی برای جذب نخبگان و کاهش مهاجرت مغزها دارد. با این حال، موانعی چون بوروکراسی پیچیده، نبود سرمایه گذاری کافی در تحقیق و توسعه و ضعف در حمایت از مالکیت فکری، مسیر رشد این بخش را دشوار ساخته است که شانی به تفصیل به آن ها می پردازد.

دولت و بازار کار: مسئولیت ها، چالش ها و راهبردها

نقش دولت در ساماندهی و توسعه بازار کار، محوری و انکارناپذیر است. مرتضی شانی در کتاب خود، با دیدگاهی انتقادی اما سازنده، به مسئولیت ها، چالش ها و راهبردهای دولت در زمینه ایجاد اشتغال و حمایت از بازار کار می پردازد. دولت نه تنها باید به عنوان یک کارفرما عمل کند، بلکه وظیفه اصلی آن، فراهم آوردن بستر مناسب برای رشد بخش خصوصی و تسهیل گری برای کسب وکارها است.

نویسنده به نقد سیاست گذاری های گذشته و حال می پردازد. او معتقد است که بسیاری از طرح های اشتغال زایی دولت ها در گذشته، به دلیل عدم جامعیت، نگاه کوتاه مدت، عدم توجه به واقعیت های بازار و بوروکراسی زیاد، به اهداف خود نرسیده اند. تمرکز بر استخدام های دولتی، حمایت های غیرهدفمند و ناکارآمد از برخی صنایع، و عدم انعطاف پذیری در قوانین کار، از جمله چالش هایی است که شانی بر آن ها تأکید می کند.

پیشنهادات کتاب برای بازنگری در نقش دولت شامل موارد زیر است:

• اصلاح قوانین کار: قوانین کار فعلی، اغلب مانعی برای انعطاف پذیری بازار کار و جذب سرمایه گذاری جدید هستند. نیاز به بازنگری در جهت حمایت از نیروی کار، در عین حال که بستر را برای رشد و توسعه کسب وکارها فراهم کند، احساس می شود.
• حمایت از کارآفرینی: دولت باید با ارائه تسهیلات، کاهش بوروکراسی، و ایجاد فضای کسب وکار شفاف، از کارآفرینان و کسب وکارهای نوپا حمایت کند. این حمایت ها باید به گونه ای باشد که به جای رانت خواری، به رقابت پذیری و نوآوری منجر شود.
• ایجاد زیرساخت های لازم: توسعه زیرساخت های فیزیکی (مانند حمل ونقل و انرژی) و دیجیتال (مانند اینترنت پرسرعت) برای رشد اقتصاد دیجیتال و تسهیل کسب وکارها ضروری است.
• سرمایه گذاری در آموزش و مهارت آموزی: دولت باید در کنار بخش خصوصی، در آموزش مهارت های مورد نیاز آینده و کارآموزی سرمایه گذاری کند.

مانی شانی معتقد است که دولت باید از یک دولت کارفرما به یک دولت تسهیل گر و تنظیم کننده تبدیل شود تا بتواند پویایی لازم را به بازار کار ایران ببخشد.

راهکارهای عملی برای صیانت و توسعه بازار کار ایران

مرتضی شانی تنها به کالبدشکافی مشکلات نمی پردازد؛ بلکه بخش مهمی از کتاب را به ارائه راهکارهای عملی و هوشمندانه برای صیانت و توسعه بازار کار ایران اختصاص داده است. این راهکارها، نگاهی جامع به ابعاد مختلف چالش ها دارند و به دنبال ایجاد تغییرات پایدار هستند.

بازنگری در نظام آموزش و پرورش: ضرورت تطابق با نیازهای آینده

یکی از مهم ترین و حیاتی ترین راهکارها، تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش است. شانی تأکید می کند که محتوای آموزشی فعلی، با سرعت تحولات بازار کار همخوانی ندارد. به جای تمرکز صرف بر دانش نظری، باید بر توسعه مهارت های نرم (Soft Skills) مانند تفکر انتقادی، حل مسئله، خلاقیت، کار تیمی، هوش هیجانی و ارتباطات مؤثر تأکید شود. این مهارت ها، کلید موفقیت در مشاغل آینده هستند که ماهیتی پویا و در حال تغییر دارند. همچنین، آموزش برنامه نویسی، سواد دیجیتال و آشنایی با فناوری های نوین از سنین پایین، ضروری به نظر می رسد.

توسعه کارآموزی و مهارت آموزی: پل ارتباطی صنعت و دانشگاه

شکاف میان آنچه در دانشگاه ها تدریس می شود و آنچه صنعت به آن نیاز دارد، یکی از دلایل اصلی بیکاری فارغ التحصیلان است. کتاب به اهمیت توسعه برنامه های کارآموزی هدفمند، دوره های مهارت آموزی فنی و حرفه ای و همکاری نزدیک تر صنعت و دانشگاه اشاره می کند. این برنامه ها می توانند تجربه عملی لازم را برای دانشجویان و فارغ التحصیلان فراهم کنند و به آن ها کمک کنند تا بلافاصله پس از اتمام تحصیلات وارد بازار کار شوند. مدل های آموزش دوگانه که شامل آموزش نظری در کنار تجربه عملی در محیط واقعی کار است، می تواند راهگشا باشد.

افزایش فرصت های شغلی جدید: حمایت از استارتاپ ها و کسب وکارهای دانش بنیان

با از بین رفتن مشاغل سنتی بر اثر اتوماسیون، خلق فرصت های شغلی جدید اهمیت دوچندانی می یابد. شانی به لزوم حمایت همه جانبه از استارتاپ ها و کسب وکارهای دانش بنیان تأکید می کند. این حمایت شامل تسهیل فرآیند ثبت شرکت، دسترسی به سرمایه، مشاوره های تخصصی، و ایجاد اکوسیستم های نوآوری پویا می شود. این کسب وکارها، که اغلب بر پایه فناوری های نوین بنا شده اند، پتانسیل بالایی برای ایجاد شغل های خلاقانه و با ارزش افزوده بالا دارند.

مدیریت عرضه نیروی کار: راهکارهای مکمل برای کاهش فشار بر بازار

در کنار افزایش تقاضا برای نیروی کار، مدیریت عرضه نیز می تواند به کاهش فشار بر بازار کار کمک کند. این شامل راهکارهایی مانند بازنشستگی زودهنگام (با رعایت جوانب اقتصادی و اجتماعی)، کاهش ساعات کاری در برخی صنایع، و ترویج کار پاره وقت یا پروژه ای است. البته، این راهکارها باید با دقت و مطالعه کافی اجرایی شوند تا به کاهش کیفیت زندگی یا معیشت افراد منجر نشوند.

در نهایت، این بخش از کتاب به این نکته اشاره می کند که برای صیانت از بازار کار و تضمین آینده ای بهتر، نیاز به یک عزم ملی و همکاری میان دولت، بخش خصوصی، دانشگاه ها و جامعه مدنی است. بدون یک رویکرد جامع و همه جانبه، حل معضل بیکاری و آمادگی برای آینده کار بسیار دشوار خواهد بود.

درس های کلیدی و بینش های آینده نگر از کتاب

کتاب «آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران» مجموعه ای از درس های کلیدی و بینش های آینده نگر را در خود جای داده است که می تواند راهنمای افراد، سازمان ها و دولت برای مواجهه با تحولات بازار کار باشد. مهم ترین پیام کتاب این است که آینده از آن کسانی است که خود را برای تغییر آماده می کنند.

جمع بندی مهم ترین پیام ها و هشدارهای کتاب

• تغییرات اجتناب ناپذیر است: انقلاب صنعتی چهارم و پیشرفت های فناورانه، ماهیت کار را به شکلی بنیادی دگرگون خواهند کرد. مقاومت در برابر این تغییرات، تنها منجر به عقب ماندگی و افزایش آسیب پذیری می شود.
• بیکاری ساختاری یک واقعیت است: صرف نظر از نوسانات اقتصادی، بیکاری در ایران ریشه های ساختاری عمیقی دارد که نیازمند اصلاحات اساسی در نظام آموزشی، قوانین و رویکردهای دولتی است.
• اهمیت مهارت های نرم: در آینده، مهارت های شناختی، خلاقیت، تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله، بیش از دانش صرف، تعیین کننده موفقیت شغلی خواهند بود.
• نقش کلیدی دولت: دولت باید از نقش کارفرما به نقش تسهیل گر، قانون گذار و حامی بخش خصوصی و نوآوری تغییر رویکرد دهد.
• پتانسیل های پنهان: با وجود چالش ها، بخش های کشاورزی، خدمات و دانش بنیان در ایران پتانسیل های عظیمی برای ایجاد اشتغال دارند که نیازمند سرمایه گذاری و حمایت هدفمند هستند.

چگونه هر فرد، سازمان و دولت می تواند برای آینده آماده شود؟

کتاب به وضوح نشان می دهد که آمادگی برای آینده کار، مسئولیت مشترک همه ذی نفعان است:

• برای افراد (کارمند، کارجو):
  • یادگیری مادام العمر: فرد باید همواره در حال یادگیری مهارت های جدید، به ویژه مهارت های دیجیتال و نرم باشد.
  • انعطاف پذیری شغلی: آماده بودن برای تغییر شغل، یادگیری حرفه های جدید و حتی کار در قالب های غیرسنتی (فریلنسینگ، پروژه ای).
  • توسعه مهارت های آینده: تمرکز بر مهارت هایی که کمتر در معرض اتوماسیون قرار می گیرند، مانند خلاقیت، ارتباطات پیچیده، هوش هیجانی و رهبری.
• برای سازمان ها و کسب وکارها:
  • سرمایه گذاری در آموزش کارکنان: بازآموزی و ارتقای مهارت های نیروی کار موجود (Reskilling و Upskilling).
  • پذیرش فناوری: استفاده از اتوماسیون و هوش مصنوعی برای افزایش بهره وری، نه صرفاً برای کاهش نیروی انسانی.
  • ایجاد فرهنگ نوآوری: تشویق به خلاقیت، ریسک پذیری و انعطاف پذیری در ساختار سازمانی.
• برای دولت:
  • اصلاحات ساختاری: بازنگری در قوانین کار، نظام آموزشی و سیاست های اقتصادی.
  • ایجاد بستر مناسب: فراهم آوردن زیرساخت های لازم و کاهش بوروکراسی برای رشد کسب وکارها.
  • سرمایه گذاری هدفمند: حمایت از صنایع آینده نگر و دانش بنیان و توسعه مهارت آموزی.

خلاصه ای از چشم انداز نویسنده برای آینده کار در ایران

مرتضی شانی در کتاب خود، چشم اندازی واقع بینانه از آینده کار در ایران ارائه می دهد. او معتقد است که اگر ایران بتواند از فرصت های انقلاب صنعتی چهارم به درستی استفاده کند و به اصلاحات بنیادین بپردازد، می تواند از چالش های بیکاری گذر کرده و به سمت اقتصادی دانش بنیان و پویا حرکت کند. نقاط قوت ایران، مانند جمعیت جوان و با استعداد، دسترسی به فناوری های نوین و پتانسیل های طبیعی، می تواند به برگ برنده تبدیل شود. با این حال، نقاط ضعف و موانعی چون ساختار دولتی سنگین، قوانین دست وپاگیر و ضعف در سرمایه گذاری مولد، مسیر را دشوار می سازند. چشم انداز نویسنده، نه یک پیش بینی قطعی، بلکه یک هشدار و در عین حال یک نقشه راه برای آمادگی و اقدام است.

جمع بندی: آمادگی برای فردای بازار کار ایران

آینده کار و مشاغل در ایران، موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. این یک چالش ملی و فرصتی تاریخی برای تحول است. کتاب «آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران» نوشته مرتضی شانی، با نگاهی عمیق، تحلیلی و کاربردی، اهمیت این موضوع را به بهترین شکل ممکن بازگو می کند. خواندن این کتاب، برای هر فردی که دغدغه آینده شغلی خود، کسب وکارش یا حتی آینده کشور را دارد، ضروری است. این اثر، تنها به مشکلات اشاره نمی کند؛ بلکه با ارائه راهکارهای هوشمندانه و عملی، مسیری برای عبور از موانع ترسیم می کند.

درک تحولات بازار کار، به ویژه در عصر انقلاب صنعتی چهارم، دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است. این تغییرات، مانند یک رودخانه خروشان، در حال حرکت هستند و کسانی که برای آن آماده نشوند، ناگزیر از مسیر اصلی خارج خواهند شد. آمادگی برای فردای بازار کار ایران، مستلزم رویکردی پیش فعال و مستمر است؛ از بازنگری در نظام آموزشی و مهارت آموزی گرفته تا اصلاح قوانین و حمایت از نوآوری. این کتاب، دعوتی است به تفکر عمیق تر، اقدام هوشمندانه تر و برنامه ریزی برای ساختن آینده ای که خودمان نقش آفرین آن باشیم. امید است که بینش های ارزشمند مرتضی شانی، راهگشای تصمیم گیری ها و اقدامات مؤثر در این مسیر باشد.

مطالعه نسخه کامل کتاب «آینده کار، مهارت و مشاغل در ایران» توصیه می شود، چرا که این خلاصه تنها دریچه ای به سوی جهان غنی و پیچیده ای است که نویسنده با دقت فراوان آن را ترسیم کرده است.