دانلود نمونه دادخواست تحریر ترکه متوفی | کامل و فوری
نمونه دادخواست تحریر ترکه متوفی + راهنمای جامع حقوقی و گام به گام
تحریر ترکه فرآیند قانونی صورت برداری دقیق از کلیه اموال، حقوق، دیون و تعهدات شخص فوت شده است تا وضعیت مالی او پس از فوت کاملاً روشن شود. این اقدام مهم از بروز اختلافات بعدی جلوگیری کرده و مسیر تقسیم عادلانه و قانونی ارث را هموار می سازد.
مدیریت امور پس از فوت یک عزیز، علاوه بر بار عاطفی سنگین، می تواند با پیچیدگی های حقوقی و اداری فراوانی نیز همراه باشد. یکی از این مراحل حیاتی، که بسیاری از وراث ممکن است با آن ناآشنا باشند، فرآیند «تحریر ترکه» است. تحریر ترکه به معنای تعیین دقیق دارایی ها و بدهی های متوفی است و نقش کلیدی در شفاف سازی وضعیت مالی او، پیشگیری از اختلافات احتمالی میان ورثه، و تضمین رعایت حقوق تمامی ذینفعان ایفا می کند. این فرآیند، گامی مهم برای اطمینان از این است که هیچ مالی تضییع نشود و هیچ دینی نادیده گرفته نگردد.
در این مسیر، درک مفاهیم حقوقی، شناخت مراحل قانونی، و آگاهی از مدارک لازم، می تواند به وراث کمک کند تا با آرامش و اطمینان بیشتری این دوران را پشت سر بگذارند. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است که از تعریف تحریر ترکه تا نحوه تنظیم یک نمونه دادخواست استاندارد و نکات حقوقی پیرامون آن را در بر می گیرد. با همراهی در این مطالب، خواهیم دید که چگونه می توان این فرآیند را به درستی آغاز کرد و با چالش های احتمالی آن روبه رو شد.
تحریر ترکه چیست؟ تعریف، اهداف و تفاوت های کلیدی
درک مفهوم تحریر ترکه، نخستین گام در مواجهه با امور مربوط به ارث و میراث است. این فرآیند حقوقی، سنگ بنای شفافیت در مدیریت دارایی های باقی مانده از متوفی محسوب می شود.
تعریف حقوقی تحریر ترکه
تحریر ترکه در اصطلاح حقوقی به معنای عملیات دقیق شناسایی، صورت برداری، و ارزیابی تمامی اموال منقول و غیرمنقول، حقوق، و همچنین دیون و تعهدات به جا مانده از متوفی است. این فرآیند با هدف روشن ساختن حدود و ثغور ترکه و تعیین خالص دارایی های قابل تقسیم میان وراث انجام می شود. ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی به صراحت بیان می دارد: مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است. این تعریف کوتاه اما پرمحتوا، نشان می دهد که تحریر ترکه صرفاً فهرستی از دارایی ها نیست، بلکه شامل شناسایی دقیق بار مالی و تعهدات نیز می شود که می تواند بر سهم الارث هر یک از وراث تأثیرگذار باشد. تصور کنید یک سفر را آغاز می کنید و می خواهید دقیقا بدانید چه چیزی در چمدان خود دارید و چه هزینه هایی در پیش است؛ تحریر ترکه نیز همین نقش را در سفر حقوقی وراث ایفا می کند.
اهداف اصلی تحریر ترکه
تحریر ترکه، با انگیزه ها و اهداف متعددی آغاز می شود که همگی در راستای حفظ حقوق ذینفعان و پیشگیری از بروز مشکلات آتی هستند. این اهداف را می توان این گونه برشمرد:
- شناسایی دقیق و صورت برداری از کلیه اموال: از املاک و مستغلات گرفته تا حساب های بانکی، سهام، خودرو، طلا و جواهرات، و حتی حقوق معنوی. هدف این است که هیچ جزئی از دارایی های متوفی از قلم نیفتد.
- تعیین دقیق دیون و تعهدات متوفی: این شامل وام ها، بدهی ها به افراد، مالیات ها، و سایر تعهدات مالی است که متوفی قبل از فوت خود داشته است. شناخت این بدهی ها قبل از تقسیم ترکه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
- جلوگیری از هرگونه تصرف غیرقانونی یا تضییع ترکه: با صورت برداری رسمی و قانونی، امکان سوءاستفاده یا مخفی کردن بخشی از اموال توسط برخی از وراث یا اشخاص دیگر به حداقل می رسد.
- زمینه سازی برای تقسیم عادلانه و قانونی ارث: تنها زمانی می توان ارث را به درستی و بر اساس سهم الارث قانونی تقسیم کرد که تصویری کاملاً شفاف از کل ترکه موجود باشد. تحریر ترکه این شفافیت را فراهم می کند.
تفاوت با مهر و موم ترکه
مهر و موم ترکه و تحریر ترکه، هرچند هر دو به نوعی به حفاظت از اموال متوفی مربوط می شوند، اما در ماهیت و هدف کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. مهر و موم ترکه، یک اقدام اولیه و فوری حفاظتی است. تصور کنید خانه ای پس از فوت صاحبش، برای جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز یا دست کاری اسناد، با مهر و موم قفل و بسته می شود. این اقدام صرفاً برای حفاظت فیزیکی از اموال و اسناد است و هیچ گونه بررسی یا صورت برداری دقیقی از محتویات را شامل نمی شود. هدف آن، جلوگیری از تضییع یا پنهان شدن اموال تا زمان انجام اقدامات بعدی است.
در مقابل، تحریر ترکه، یک اقدام تحقیقی و شناسایی است. این فرآیند به منزله باز کردن درب های آن خانه مهر و موم شده و صورت برداری دقیق از تمامی محتویات آن است. در تحریر ترکه، نه تنها اموال فهرست می شوند، بلکه ارزش گذاری شده و دیون نیز مشخص می گردند. بنابراین، مهر و موم، مرحله ای پیش درآمدی و حفاظتی است، در حالی که تحریر ترکه، فرآیندی جامع تر و مفصل تر برای شناسایی و تعیین ماهیت ترکه است.
تفاوت با تقسیم ترکه
تفکیک بین تحریر ترکه و تقسیم ترکه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. همان طور که بیان شد، تحریر ترکه در واقع به معنای دانستن و مشخص کردن اموال و دیون متوفی است. این مرحله، به شما می گوید که دقیقاً چه چیزی از متوفی باقی مانده است. این یک مرحله تحقیقی و شناسایی است.
اما تقسیم ترکه، مرحله ای است که پس از تحریر و روشن شدن کامل دارایی ها و بدهی ها آغاز می شود. در این مرحله، با توجه به فهرست دقیق و ارزیابی شده اموال و دیون، وراث با در نظر گرفتن سهم الارث قانونی خود، اقدام به تقسیم فیزیکی یا ارزشی اموال می کنند. هدف تقسیم ترکه، اختصاص دادن سهم هر وارث به صورت مجزا است. به بیان ساده، تحریر ترکه به ما می گوید چه چیزی داریم، و تقسیم ترکه به ما می گوید چگونه آن را بین خودمان تقسیم کنیم. این دو فرآیند، هرچند مکمل یکدیگرند، اما اهداف و مراحل اجرایی جداگانه ای دارند.
در چه مواردی تحریر ترکه ضرورت یا الزام پیدا می کند؟
گاهی اوقات، فرآیند تحریر ترکه نه تنها یک انتخاب هوشمندانه، بلکه یک الزام قانونی است. درک این موارد، به وراث کمک می کند تا در زمان مناسب، اقدام قانونی لازم را به عمل آورند و از عواقب احتمالی عدم رعایت قانون پیشگیری کنند. در برخی موارد نیز، اگرچه اجباری در کار نیست، اما ضرورت و منفعت انجام این کار آنقدر بالاست که عملاً هیچ راه دیگری برای حل و فصل مسائل وجود ندارد.
موارد الزامی
قانونگذار برای حمایت از برخی افراد یا در شرایط خاص، تحریر ترکه را الزامی دانسته است. این موارد را می توان این گونه دسته بندی کرد:
- وجود وارث غایب یا محجور (ماده ۱۷۲ و ۱۷۳ قانون امور حسبی): این یکی از مهم ترین دلایل اجباری بودن تحریر ترکه است. اگر در میان ورثه، فردی صغیر، مجنون، سفیه، یا غایب مفقودالاثر باشد، از آنجایی که این افراد توانایی مدیریت امور مالی خود را ندارند و ممکن است حقوقشان تضییع شود، دادگاه برای حفاظت از منافع آن ها، دستور تحریر ترکه را صادر می کند.
- عدم قبول یا رد ترکه توسط برخی از وراث: گاهی برخی از وراث به دلایل مختلف (مثل وجود بدهی های سنگین متوفی)، ترکه را قبول نمی کنند یا آن را رد می کنند. در این حالت، برای روشن شدن تکلیف سهم آن ها و محاسبه دقیق دیون و دارایی ها، تحریر ترکه ضروری است.
- هرگاه ترکه متوفی خارج از کشور باشد: در مواردی که اموال متوفی در کشورهای دیگر قرار دارد و دسترسی به آن ها پیچیده است، تحریر ترکه به منظور شناسایی و احصاء این اموال از طریق مراجع قانونی بین المللی یا داخلی، الزامی می شود.
تحریر ترکه، نه تنها فرآیندی قانونی برای روشن سازی وضعیت مالی متوفی است، بلکه گامی ضروری برای حفاظت از حقوق وراث، به ویژه محجورین و غایبین، و جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم یا تضییع اموال در آینده به شمار می رود. این اقدام پیشگیرانه، اساس عدالت و شفافیت در تقسیم ارث را بنا می نهد.
موارد ضروری (اختیاری)
در کنار موارد الزامی، موقعیت هایی نیز وجود دارد که اگرچه قانون مستقیماً وراث را به تحریر ترکه ملزم نمی کند، اما انجام آن به شدت توصیه می شود و می تواند از بروز مشکلات بزرگ در آینده جلوگیری کند. این موارد بیشتر از جنبه پیشگیری بهتر از درمان مورد توجه قرار می گیرند:
- وقوع اختلاف شدید بین وراث: هنگامی که وراث بر سر میزان اموال، نحوه مدیریت آن ها، یا حتی وجود برخی بدهی ها با یکدیگر اختلاف نظر جدی دارند، تحریر ترکه می تواند به عنوان یک داوری بی طرف، وضعیت را روشن کرده و راه حل قانونی را ارائه دهد.
- وجود ابهام در میزان دقیق اموال و بدهی های متوفی: اگر متوفی اموال زیادی داشته یا فعالیت های مالی پیچیده ای انجام داده باشد، وراث ممکن است نتوانند به راحتی از میزان دقیق دارایی ها یا بدهی های او اطلاع یابند. در این حالت، تحریر ترکه به کمک یک کارشناس، این ابهامات را برطرف می کند.
- احتمال تضییع یا پنهان شدن اموال توسط برخی از ذینفعان: گاهی اوقات، نگرانی هایی از بابت دست کاری یا پنهان سازی بخشی از اموال توسط یکی از وراث یا افراد نزدیک به متوفی وجود دارد. تحریر ترکه با نظارت قضایی، این احتمال را از بین می برد.
- وجود طلبکاران متعدد که ادعای دین دارند: اگر متوفی طلبکاران زیادی داشته باشد و میزان بدهی ها نامشخص باشد، تحریر ترکه کمک می کند تا تمامی دیون به صورت رسمی شناسایی و پس از تأیید، از ترکه پرداخت شوند تا حقی تضییع نشود.
در این موارد، تصمیم به درخواست تحریر ترکه یک حرکت استراتژیک و هوشمندانه است که می تواند از دردسرهای حقوقی و خانوادگی آینده جلوگیری کند. آن را به مثابه نقشه ای دقیق در نظر بگیرید که قبل از شروع یک سفر پیچیده، مسیر را به وضوح نشان می دهد.
چه کسانی حق درخواست تحریر ترکه را دارند و به کدام مرجع؟
حال که با مفهوم و ضرورت تحریر ترکه آشنا شدیم، این سوال پیش می آید که چه کسانی می توانند این درخواست را مطرح کنند و به کدام نهاد قضایی باید مراجعه نمایند. درک این جنبه های اجرایی، به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل، قدم های بعدی را بردارید.
متقاضیان ذی صلاح
قانون امور حسبی، دایره مشخصی از افراد را برای درخواست تحریر ترکه تعیین کرده است. این افراد کسانی هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، منافعی در ترکه متوفی دارند و به همین دلیل، قانون حق پیگیری این فرآیند را به آن ها اعطا کرده است:
- هر یک از وراث یا نماینده قانونی آن ها: طبیعی است که وراث، اصلی ترین ذینفعان ترکه هستند و هر یک از آن ها (حتی یک نفر از آن ها) می تواند درخواست تحریر ترکه را به نمایندگی از خود یا در برخی موارد به نیابت از سایرین، مطرح کند. نماینده قانونی شامل وکیل، ولی قهری (پدر و جد پدری) و قیم محجورین می شود.
- وصی متوفی (در صورت وجود وصیت نامه): اگر متوفی وصیت نامه ای تنظیم کرده و فردی را به عنوان وصی برای اداره امور اموال خود تعیین کرده باشد، آن وصی نیز حق درخواست تحریر ترکه را دارد تا بتواند به وظایف خود عمل کند.
- امین فرد غایب و قیم فرد محجور: همان طور که در بخش موارد الزامی بیان شد، برای حمایت از حقوق محجورین و غایبین، امین و قیم آن ها نیز می توانند این درخواست را به نمایندگی از افرادی که تحت سرپرستی شان هستند، تقدیم کنند.
- طلبکاران متوفی (در برخی شرایط خاص): در صورتی که طلبکاران از وضعیت اموال متوفی بی اطلاع باشند و برای وصول مطالبات خود نیاز به شفافیت در ترکه داشته باشند، تحت شرایطی خاص و با تشخیص مرجع قضایی، می توانند درخواست تحریر ترکه را مطرح کنند تا میزان دارایی های متوفی برای پرداخت بدهی ها مشخص شود.
مرجع صالح
مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست تحریر ترکه، شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است. این یعنی پرونده باید در شورایی مطرح شود که متوفی در زمان فوت، آخرین محل سکونت دائمی و رسمی خود را در آن شهرستان داشته است. این قاعده صلاحیت محلی از اهمیت زیادی برخوردار است و عدم رعایت آن می تواند منجر به رد دادخواست شود. انتخاب صحیح مرجع، تضمین کننده این است که پرونده در مسیر قانونی و صحیح خود پیش می رود و از تأخیرهای غیرضروری جلوگیری می کند. بنابراین، قبل از تنظیم دادخواست، حتماً از آخرین محل اقامت متوفی اطمینان حاصل کنید.
مراحل گام به گام تنظیم و ثبت دادخواست تحریر ترکه
فرآیند تحریر ترکه، مانند هر اقدام حقوقی دیگری، شامل مراحل مشخصی است که رعایت ترتیب و دقت در هر یک از آن ها، به موفقیت آمیز بودن نهایی پرونده کمک می کند. این مراحل را می توان به مثابه گام هایی در یک مسیر روشن دانست که هر کدام شما را به هدف نهایی نزدیک تر می کنند.
گام ۱: جمع آوری اطلاعات و مدارک اولیه
پیش از هر اقدامی برای نگارش دادخواست، باید تمامی اطلاعات و مدارک مرتبط را گردآوری کنید. این مرحله، شبیه به جمع آوری تمامی ابزارهای لازم قبل از شروع یک کار مهم است. این اطلاعات و مدارک شامل موارد زیر می شود:
- شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای اثبات هویت و فوت ایشان.
- گواهی فوت متوفی: از سازمان ثبت احوال.
- گواهی حصر وراثت (قطعی): این گواهی که پس از طی مراحل قانونی از دادگاه صادر می شود، تمامی وراث قانونی متوفی را به همراه سهم الارث هر یک مشخص می کند و برای تحریر ترکه الزامی است.
- تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: هم خواهان (کسی که دادخواست می دهد) و هم خواندگان (سایر وراث و ذینفعان) که باید در دادخواست ذکر شوند.
- فهرست اولیه اموال متوفی: در صورت امکان، با جزئیات کامل شامل اسناد مالکیت املاک، برگ سبز خودرو، مشخصات حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار، طلا و جواهرات، و هر دارایی منقول و غیرمنقول دیگر.
- فهرست اولیه دیون و مطالبات متوفی: اگر متوفی بدهکار یا طلبکار بوده، مدارک مربوط به این بدهی ها یا مطالبات (مثل سفته، چک، قرارداد وام).
- وکالتنامه: در صورتی که از وکیل کمک می گیرید.
گام ۲: نگارش دادخواست تحریر ترکه
پس از جمع آوری مدارک، نوبت به نگارش دادخواست می رسد. این بخش از حساسیت بالایی برخوردار است، زیرا باید تمامی اطلاعات به صورت دقیق، حقوقی، و مستدل در آن بیان شود. در بخش بعدی این مقاله، یک نمونه دادخواست جامع و قابل ویرایش ارائه شده است که می توانید از آن به عنوان الگو استفاده کنید. دقت کنید که شرح دادخواست باید شامل دلایل و ضرورت تحریر ترکه (همان موارد الزامی یا ضروری که قبلاً بیان شد) باشد و به مواد قانونی مرتبط (مانند ماده ۲۰۶ و ۲۰۷ قانون امور حسبی) اشاره کند.
گام ۳: ثبت دادخواست
پس از آماده سازی و امضای دادخواست و پیوست کردن تمامی مدارک لازم، باید آن را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به شورای حل اختلاف صالح (آخرین اقامتگاه متوفی) ارسال کنید. این دفاتر، به مثابه درگاهی برای ورود پرونده شما به سیستم قضایی هستند.
گام ۴: ابلاغ دادخواست
پس از ثبت دادخواست، شورای حل اختلاف اقدام به ابلاغ آن به تمامی خواندگان (سایر ورثه و ذینفعان ذکر شده در دادخواست) می کند. این ابلاغ به این منظور است که همه از وجود چنین درخواستی مطلع شوند و فرصت حضور و دفاع از خود را داشته باشند. این مرحله، تضمین کننده رعایت حقوق تمامی طرفین است.
گام ۵: پیگیری در شورای حل اختلاف
پس از ابلاغ، شورای حل اختلاف وقت رسیدگی را تعیین و جلسه ای برای تحریر ترکه تشکیل می دهد. در این جلسه، طرفین می توانند حضور یابند و توضیحات لازم را ارائه دهند. ممکن است شورای حل اختلاف دستور تکمیل مدارک یا ارائه اطلاعات بیشتر را صادر کند. پیگیری مستمر و حضور در جلسات، نقش مهمی در پیشبرد پرونده دارد.
گام ۶: صورت برداری و ارزیابی ترکه
این مرحله، قلب فرآیند تحریر ترکه است. با دستور شورای حل اختلاف، صورت برداری دقیقی از کلیه اموال متوفی با حضور نماینده قضایی و در صورت لزوم، کارشناس رسمی دادگستری (ماده ۲۱۳ قانون امور حسبی) انجام می شود. کارشناس وظیفه دارد تا اموال را ارزش گذاری کند. تمامی اموال، حقوق، و دیون در این صورت برداری لحاظ شده و گزارشی جامع تهیه می شود. این گزارش، مبنایی برای مراحل بعدی، از جمله تقسیم ترکه، خواهد بود.
طی کردن این مراحل به صبر و دقت نیاز دارد، اما نتیجه آن، یعنی شفافیت و عدالت در امور مربوط به ترکه، ارزش این تلاش را دارد.
نمونه دادخواست تحریر ترکه متوفی (فرم جامع و قابل ویرایش)
تهیه یک دادخواست دقیق و کامل، یکی از حساس ترین مراحل در فرآیند تحریر ترکه است. این نمونه دادخواست، به عنوان الگویی جامع برای شما ارائه می شود تا با استفاده از آن، بتوانید درخواست خود را به شکل قانونی و اصولی تنظیم نمایید. توجه داشته باشید که این نمونه صرفاً یک الگو است و باید با اطلاعات خاص پرونده شما شخصی سازی شود. توصیه می شود در صورت امکان، از وکیل متخصص در امور حسبی برای تنظیم نهایی و ارائه دادخواست کمک بگیرید.
بسمه تعالی
ریاست محترم شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان مربوطه]
عنوان: دادخواست تحریر ترکه متوفی
خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
آدرس کامل: [آدرس دقیق محل سکونت خواهان]
شماره تماس: [شماره تماس خواهان]
سمت: یکی از ورثه قانونی مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی]
خواندگان:
(نام و مشخصات کامل سایر ورثه متوفی، شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل و شماره تماس در صورت اطلاع. اگر وراثی صغیر یا محجور هستند، مشخصات قیم یا ولی قهری آن ها ذکر شود.)
۱. نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده ۱]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [کد ملی]، آدرس کامل [آدرس دقیق]
۲. نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده ۲]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [کد ملی]، آدرس کامل [آدرس دقیق]
... (و به همین ترتیب، مشخصات تمامی ورثه و ذینفعان دیگر)
وکیل (در صورت اقدام توسط وکیل):
نام و نام خانوادگی: [نام کامل وکیل]
شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
آدرس کامل: [آدرس دفتر وکیل]
شماره تماس: [شماره تماس وکیل]
خواسته:
تقاضای صدور قرار تحریر ترکه متوفی (مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی]) و انجام تشریفات قانونی مربوطه.
دلایل و مستندات:
۱. تصویر مصدق گواهی فوت متوفی
۲. تصویر مصدق گواهی حصر وراثت قطعی به شماره [شماره گواهی حصر وراثت] مورخ [تاریخ گواهی حصر وراثت] صادره از [مرجع صادرکننده]
۳. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان
۴. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواندگان (در صورت وجود و دسترسی)
۵. فهرست اولیه اموال منقول و غیرمنقول متوفی (در صورت امکان، با جزئیات و مستندات اولیه، مثلاً کپی سند ملک، برگ سبز خودرو، مشخصات حساب بانکی)
۶. فهرست اولیه دیون و مطالبات متوفی (در صورت امکان، با مستندات مربوطه)
۷. وکالتنامه شماره [شماره وکالتنامه] مورخ [تاریخ وکالتنامه] (در صورت وجود وکیل)
۸. [هرگونه سند یا مدرک دیگر دال بر وجود ترکه، دیون، یا اختلاف و ضرورت تحریر]
شرح دادخواست:
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند: مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره ملی [کد ملی متوفی] در تاریخ [تاریخ فوت] در شهرستان [محل فوت] به رحمت ایزدی پیوسته اند.
بر اساس گواهی حصر وراثت قطعی پیوستی، ورثه قانونی ایشان عبارتند از:
۱. اینجانب/موکل [نام کامل خواهان] به عنوان [نسبت با متوفی، مثلاً فرزند، همسر]
۲. خواندگان محترم [نام کامل خواندگان و نسبت با متوفی]
نظر به اینکه [در این قسمت، دلایل و ضرورت تحریر ترکه را به وضوح و با استدلال بیان کنید. مثلاً:
- وجود اموال متعدد منقول و غیرمنقول که نیازمند شناسایی و ارزیابی دقیق هستند.
- وجود دیون و مطالبات از متوفی که لازم است قبل از تقسیم ترکه، تعیین تکلیف شوند.
- بروز اختلافات بین وراث در خصوص میزان و نحوه اداره ترکه.
- وجود وارث صغیر/غایب/محجور در میان ورثه که نیازمند حمایت قانونی و تحریر ترکه برای حفظ حقوق ایشان است.
- احتمال تصرفات غیرقانونی یا تضییع در ترکه و نیاز به تعیین دقیق حدود و ثغور ترکه برای جلوگیری از تضییع حقوق وراث.]
لذا، اینجانب/موکل به استناد مواد ۲۰۶ و ۲۰۷ قانون امور حسبی و مواد مرتبط دیگر، تقاضای صدور قرار تحریر ترکه را از محضر محترم شورای حل اختلاف دارم.
با تقدیم این دادخواست و ارائه دلایل و مستندات پیوستی، از محضر محترم آن شورا استدعای رسیدگی و صدور قرار تحریر ترکه متوفی و انجام سایر تشریفات قانونی مربوطه (از جمله صورت برداری و ارزیابی اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری و دعوت از کلیه ذینفعان) را دارم.
با تشکر و احترام
نام و امضاء خواهان/وکیل خواهان
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]
این الگو به گونه ای طراحی شده است که تمامی بخش های لازم برای یک دادخواست تحریر ترکه را پوشش دهد. با تکمیل دقیق اطلاعات مربوط به پرونده خود، می توانید یک درخواست حقوقی مستحکم و قابل پیگیری ارائه دهید. اگرچه در این مقاله امکان ارائه فایل های قابل دانلود وجود ندارد، اما نمونه های Word و PDF این فرم ها معمولاً در وب سایت های حقوقی معتبر و دفاتر خدمات قضایی برای استفاده کاربران قرار داده می شوند.
مدارک لازم برای تحریر ترکه (با توضیحات جامع و نکات مهم)
آماده سازی دقیق و کامل مدارک، یکی از ارکان اساسی در موفقیت فرآیند تحریر ترکه است. هر مدرکی، مانند قطعه ای از یک پازل بزرگ، نقش خود را در روشن شدن تصویر کلی ترکه ایفا می کند. عدم ارائه یا نقص در هر یک، می تواند روند رسیدگی را به تأخیر بیندازد یا حتی با مشکل مواجه کند. در ادامه به تشریح مدارک ضروری و نکات پیرامون آن ها می پردازیم:
- گواهی فوت متوفی: این سند اصلی ترین مدرک برای اثبات واقعه فوت است. دریافت آن از سازمان ثبت احوال الزامی است. (اصلی یا رونوشت مصدق)
- گواهی انحصار وراثت: این گواهی که پس از طی مراحل قانونی از دادگاه صادر می شود، نام تمامی ورثه قانونی متوفی و نسبت آن ها با متوفی و سهم الارث هر یک را به طور دقیق مشخص می کند. (قطعی و کپی برابر اصل) این گواهی حکم شناسنامه ورثه را دارد.
- تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی: از تمامی ورثه، هم خواهان و هم خواندگان. این مدارک برای احراز هویت و اثبات نسبت آن ها با متوفی حیاتی است.
- فهرست اموال متوفی: در صورت امکان، باید لیستی جامع از تمامی اموال باقی مانده از متوفی تهیه شود. این فهرست شامل:
- املاک و مستغلات: سند ملک، بنچاق، گواهی پایان کار، عوارض نوسازی.
- خودرو و وسایل نقلیه: برگ سبز، کارت خودرو، مدارک بیمه.
- حساب های بانکی: شماره حساب ها، نام بانک، موجودی تقریبی، دسته چک (در صورت وجود).
- سهام و اوراق بهادار: مشخصات سهام (شرکت، تعداد، ارزش)، اوراق مشارکت.
- طلا و جواهرات: فهرست تقریبی و مشخصات.
- اموال منقول دیگر: لوازم منزل با ارزش، آثار هنری، اشیاء عتیقه.
- حقوق و مطالبات: سفته، چک، قراردادهای وام و هر مدرکی که نشان دهنده طلب متوفی از دیگران باشد.
- مدارک مربوط به دیون و مطالبات: هرگونه سندی که دال بر بدهی متوفی باشد، مانند:
- قراردادهای وام، سفته، چک، رسیدهای مربوط به بدهی به اشخاص یا موسسات.
- احکام قضایی مبنی بر محکومیت مالی متوفی.
- وکالتنامه: در صورتی که وکیل این فرآیند را دنبال می کند، ارائه وکالتنامه معتبر به همراه کپی شناسنامه و کارت ملی وکیل الزامی است.
- استشهادیه محلی: در موارد نادری که برای اثبات مالکیت برخی اموال بدون سند رسمی (مانند برخی لوازم قدیمی یا عتیقه) نیاز باشد، ممکن است دادگاه استشهادیه محلی را درخواست کند.
- رسیدهای مالیاتی: مدارک مربوط به پرداخت مالیات بر ارث یا سایر مالیات های مرتبط با اموال متوفی.
- سایر اسناد و مدارک: هرگونه مدرک دیگری که به شفاف سازی وضعیت ترکه (مانند وصیت نامه، قراردادهای مشارکت، اجاره نامه) کمک کند.
نکته مهم: تأکید بر این نکته ضروری است که تمامی کپی های مدارک باید برابر اصل شده باشند. این کار معمولاً در دفاتر اسناد رسمی یا در برخی موارد در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. برابر اصل بودن مدارک، اعتبار آن ها را در فرآیند قضایی تضمین می کند. همچنین، پیش از اقدام به تنظیم دادخواست، حتماً با یک وکیل متخصص در امور حسبی مشورت کنید. وکیل می تواند شما را در جمع آوری مدارک، نگارش صحیح دادخواست، و پیشبرد پرونده به بهترین شکل راهنمایی کند و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری نماید.
نکات حقوقی و اداری کلیدی در فرآیند تحریر ترکه
پس از درک مراحل و مدارک لازم، آگاهی از برخی نکات حقوقی و اداری می تواند چراغ راه شما در این مسیر باشد. این نکات، تجربه هایی هستند که از دل پرونده های متعدد بیرون آمده و رعایت آن ها می تواند فرآیند را هموارتر کند.
مهلت قانونی: آیا مهلت خاصی برای تحریر ترکه وجود دارد؟
بر خلاف برخی تصورات، قانون امور حسبی مهلت قانونی صریح و مشخصی را برای درخواست تحریر ترکه تعیین نکرده است. به این معنا که وراث یا سایر ذینفعان، محدودیتی برای زمانی که می توانند این دادخواست را ارائه دهند، ندارند. با این حال، عدم وجود مهلت قانونی به معنای عدم اهمیت اقدام به موقع نیست. در واقع، هرچه تحریر ترکه با تأخیر بیشتری انجام شود، احتمال بروز مشکلات و پیچیدگی ها افزایش می یابد:
- تضییع یا پنهان شدن اموال: با گذشت زمان، ممکن است بخشی از اموال متوفی از بین برود، ارزش خود را از دست بدهد، یا توسط برخی افراد پنهان شود.
- افزایش اختلافات: با طولانی شدن فرآیند، احتمال بروز اختلافات و سوءتفاهم ها میان وراث بیشتر می شود.
- مشکلات در تعیین دیون: شناسایی دقیق طلبکاران و بدهی های متوفی با گذشت زمان دشوارتر خواهد شد.
لذا، با اینکه مهلت اجباری وجود ندارد، اقدام به موقع برای تحریر ترکه یک توصیه اکید حقوقی و منطقی است تا از منافع تمامی ذینفعان به بهترین شکل محافظت شود.
هزینه های تحریر ترکه
مانند هر فرآیند حقوقی، تحریر ترکه نیز شامل هزینه هایی است که باید توسط خواهان پرداخت شود. این هزینه ها عموماً شامل موارد زیر است:
- هزینه دادرسی: مبلغی ثابت که در زمان ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود.
- هزینه کارشناسی: در صورتی که نیاز به ارزیابی اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری باشد، این هزینه باید پرداخت شود. این مبلغ بسته به میزان و نوع اموال متغیر است.
- هزینه ابلاغ: برای ارسال اوراق قضایی به خواندگان و سایر ذینفعان.
- هزینه انتشار آگهی: در برخی موارد، برای اطلاع رسانی عمومی به طلبکاران یا ذینفعان نامشخص، ممکن است نیاز به انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار باشد.
لزوم استعلام دقیق: این هزینه ها به صورت دوره ای و سالانه توسط قوه قضائیه اعلام و به روز می شوند. لذا برای اطلاع از مبالغ دقیق و جاری، بهتر است با دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا وکیل خود مشورت کنید.
نقش کارشناس رسمی دادگستری
کارشناس رسمی دادگستری در فرآیند تحریر ترکه، نقشی محوری و حیاتی ایفا می کند. این فرد به عنوان بازوی تخصصی دادگاه، وظیفه دارد تا با دقت و بی طرفی، تمامی اموال منقول و غیرمنقول متوفی را ارزیابی کند. این ارزیابی شامل تعیین ارزش روز املاک، خودروها، سهام، طلا و جواهرات، و سایر دارایی هاست. گزارش کارشناس، مبنای تصمیم گیری های بعدی دادگاه و نیز پایه و اساس توافقات احتمالی ورثه برای تقسیم ترکه خواهد بود. حضور کارشناس، تضمین کننده این است که ارزش گذاری اموال به صورت عادلانه و مطابق با واقعیت انجام می شود و از بروز اختلافات آتی بر سر ارزش دارایی ها جلوگیری می کند.
دعوت از ذینفعان
شفافیت یکی از اصول اساسی در تحریر ترکه است. بر این اساس، شورای حل اختلاف موظف است که تمامی وراث (خواهان و خواندگان) و در صورت اطلاع، طلبکاران و موصی لهم (کسی که متوفی به نفع او وصیت کرده است) را برای حضور در جلسه صورت برداری و ارزیابی ترکه دعوت کند. این دعوت، به آن ها فرصت می دهد تا در جریان فرآیند قرار گیرند، اعتراضات یا توضیحات خود را ارائه دهند، و از حقوق خود دفاع کنند. این اصل، به مثابه دعوت از تمامی سهامداران برای حضور در جلسه شفاف سازی مالی شرکت است.
عواقب عدم تحریر ترکه
همان طور که گفته شد، عدم تحریر ترکه الزامی نیست، اما انجام ندادن آن می تواند به عواقب نامطلوبی منجر شود. این عواقب می توانند شامل موارد زیر باشند:
- ابهام در مالکیت و تضییع اموال: بدون صورت برداری رسمی، هیچ کس به طور دقیق نمی داند چه چیزی وجود دارد و چه کسی مسئول آن است، که این امر راه را برای سوءاستفاده یا از بین رفتن اموال باز می کند.
- افزایش اختلافات وراث: عدم وضوح در میزان دارایی ها و بدهی ها، بستر مناسبی برای تشدید نزاع های خانوادگی و حقوقی فراهم می آورد.
- مشکلات برای طلبکاران: طلبکاران متوفی ممکن است برای وصول مطالبات خود با دشواری های فراوانی مواجه شوند.
- عدم امکان تقسیم قانونی و صحیح ترکه: بدون مشخص شدن دقیق ترکه، تقسیم آن به صورت عادلانه و بر اساس سهم الارث قانونی عملاً غیرممکن خواهد بود.
امکان صلح یا توافق پس از تحریر ترکه
بله، کاملاً امکان پذیر است. تحریر ترکه، صرفاً یک مرحله شناسایی و صورت برداری است. پس از اینکه وضعیت تمامی اموال و دیون متوفی به طور کامل روشن شد، وراث می توانند با آگاهی کامل و بر اساس گزارش تحریر ترکه، با یکدیگر به توافق رسیده و یک توافق نامه تقسیم ترکه تنظیم کنند. این توافق نامه می تواند به صورت رسمی (با مراجعه به دفتر اسناد رسمی) یا حتی به صورت عادی باشد، هرچند ثبت رسمی آن توصیه می شود. این انعطاف پذیری، به وراث اجازه می دهد تا با در نظر گرفتن مصالح خانوادگی و توافقات داخلی خود، ارث را تقسیم کنند، البته مشروط بر اینکه این تقسیم، حقوق محجورین یا غایبین را تضییع نکند.
اهمیت مشاوره با وکیل متخصص
در نهایت، یکی از مهم ترین نکات در تمامی مراحل تحریر ترکه، به ویژه در پرونده های پیچیده که شامل اموال متعدد، بدهی های سنگین، یا وراث متعدد و مشکل ساز است، مشاوره و بهره گیری از کمک وکیل متخصص در امور حسبی است. وکیل با اشراف کامل به قوانین و رویه های قضایی، می تواند شما را در جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست، پیگیری در مراجع قضایی، و حتی مذاکره با سایر وراث و ذینفعان یاری رساند. او می تواند از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری کرده و فرآیند را با کمترین دغدغه و بیشترین کارایی به سرانجام برساند. وکیل، نه فقط یک مشاور، بلکه یک همراه و راهنما در این مسیر حقوقی است.
نتیجه گیری: اهمیت اقدام به موقع و آگاهانه
فرآیند تحریر ترکه متوفی، هرچند در نگاه اول پیچیده و زمان بر به نظر می رسد، اما نقشی اساسی و حیاتی در ایجاد شفافیت مالی، حفظ حقوق تمامی ذینفعان و پیشگیری از نزاع های آینده ایفا می کند. این اقدام، به مثابه روشن کردن چراغی در مسیر تاریک امور ارث است که هر گام بعدی را با وضوح و اطمینان بیشتری پیش می برد. با درک دقیق تعریف، اهداف، مراحل، و الزامات قانونی تحریر ترکه، وراث می توانند از یک سردرگمی احتمالی به یک وضعیت روشن و قابل مدیریت دست یابند.
همان طور که تجربه نشان داده است، تعلل در انجام این فرآیند می تواند به تضییع اموال، افزایش بدهی ها، و در نهایت بروز اختلافات عمیق خانوادگی منجر شود. از این رو، اقدام به موقع و آگاهانه، کلید اصلی در مدیریت موفقیت آمیز ترکه است. در این مسیر، بهره گیری از دانش و تجربه یک وکیل متخصص در امور حسبی می تواند راهگشا باشد و اطمینان خاطر را برای تمامی وراث به ارمغان آورد. با تکیه بر اطلاعات صحیح و حمایت حقوقی مناسب، می توان دوران پس از فوت عزیزان را، با کمترین چالش حقوقی، پشت سر گذاشت و عدالت را در تقسیم آنچه باقی مانده است، برقرار ساخت.