نحوه شکایت از چک صیادی ثبت نشده: راهنمای جامع مطالبه وجه، مراحل قانونی و نکات کلیدی (آپدیت 1403)

اگر چکی از نوع صیادی دریافت کرده اید و صادرکننده آن را در سامانه صیاد ثبت نکرده است، تنها مسیر قانونی برای مطالبه وجه آن، طرح دعوای حقوقی به عنوان یک سند عادی غیرتجاری در دادگاه است.

قانون جدید صدور چک صیادی، انقلابی در نظام پرداخت کشور ایجاد کرده و با هدف افزایش اعتبار و کاهش آمار چک های برگشتی به میدان آمده است. اما در کنار این مزایا، چالش هایی نیز برای برخی افراد به وجود آورده است؛ به ویژه آن دسته از افرادی که سهواً یا از روی ناآگاهی، چکی را دریافت کرده اند که در سامانه صیاد به ثبت نرسیده است. این وضعیت می تواند دارنده چک را با سردرگمی های حقوقی و مالی مواجه کند و درک صحیح از نحوه پیگیری و مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده، به امری حیاتی تبدیل می شود. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و کاربردی، مسیر حقوقی مواجهه با چنین چک هایی را گام به گام برای شما روشن می سازد تا بتوانید با آگاهی کامل، حقوق خود را پیگیری کنید و از اتلاف زمان و انرژی جلوگیری شود.

چک صیادی ثبت نشده چیست و چه تفاوتی با چک صیادی ثبت شده دارد؟

برای درک کامل نحوه شکایت از چک صیادی ثبت نشده، ابتدا لازم است به تعریف و ماهیت این سند بپردازیم. چک صیادی ثبت نشده به برگه ای گفته می شود که ظاهراً شکل و شمایل یک چک صیادی را دارد؛ اما برخلاف الزامات قانون جدید چک، اطلاعات مربوط به صدور، گیرنده و مبلغ آن در سامانه یکپارچه صیاد بانک مرکزی به ثبت نرسیده و توسط گیرنده نیز تأیید نشده است. این عدم ثبت، تبعات حقوقی قابل توجهی را به همراه دارد که آن را از یک چک صیادی ثبت شده متمایز می کند.

وضعیت حقوقی چک ثبت نشده از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک (مصوب سال ۱۴۰۰)، چک هایی که پس از گذشت دو سال از لازم الاجرا شدن این قانون صادر می شوند و مالکیت آن ها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول قانون صدور چک نبوده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آن ها خودداری کنند. این بدان معناست که چنین سندی، دیگر یک «سند تجاری» به شمار نمی آید و صرفاً به عنوان یک «سند عادی» تلقی می شود. این تغییر وضعیت، کلیه مزایا و ضمانت اجراهای خاص اسناد تجاری را از آن سلب می کند.

برای روشن تر شدن تفاوت ها، مقایسه ای جامع بین چک صیادی ثبت شده و ثبت نشده در جدول زیر ارائه می شود:

ویژگی	چک صیادی ثبت شده	چک صیادی ثبت نشده
اعتبار	سند تجاری و لازم الاجرا	سند عادی (مدنی)
قابلیت وصول بانکی	دارنده می تواند به بانک مراجعه و وجه را مطالبه کند.	بانک ها از پرداخت وجه خودداری می کنند.
گواهی عدم پرداخت	بانک گواهی عدم پرداخت (برگشتی) صادر می کند.	بانک گواهی عدم ثبت چک در سامانه صیاد را صادر می کند.
شکایت کیفری	امکان شکایت کیفری از صادرکننده (در صورت رعایت مهلت ها)	عدم امکان شکایت کیفری
اجراییه ثبتی	امکان صدور اجراییه از طریق اداره ثبت (بدون نیاز به دادرسی)	عدم امکان صدور اجراییه ثبتی
مسئولیت ظهرنویسان	ظهرنویسان دارای مسئولیت تضامنی هستند.	ظهرنویسان مسئولیت تضامنی ندارند و پیگیری علیه آن ها دشوار است.
نحوه مطالبه وجه	از طریق بانک، اجراییه ثبتی، دعوای حقوقی و شکایت کیفری	فقط از طریق دعوای حقوقی مطالبه وجه سند عادی
تامین خواسته	امکان تامین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی	امکان تامین خواسته تنها با تودیع خسارت احتمالی

اثر عدم ثبت چک صیادی در سامانه، به وضوح نشان می دهد که دارنده این چک، مزایای مهمی را از دست می دهد. از جمله این مزایا می توان به عدم امکان وصول مستقیم از بانک، عدم امکان رجوع به ظهرنویسان (کسانی که چک را پشت نویسی کرده اند)، و عدم امکان درخواست تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی اشاره کرد که همگی روند پیگیری و مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده را پیچیده تر می کنند.

آیا ثبت نکردن چک صیادی جرم است؟ (پاسخ حقوقی قاطع)

یکی از پرتکرارترین سوالاتی که برای دارندگان چک صیادی ثبت نشده مطرح می شود، این است که آیا ثبت نکردن این چک در سامانه صیاد، می تواند منجر به شکایت کیفری از صادرکننده و اعمال مجازات شود؟ برای پاسخ به این پرسش، باید به دقت قوانین مربوطه را مورد بررسی قرار داد.

با مراجعه به قانون اصلاح قانون صدور چک و همچنین قانون مجازات اسلامی، مشخص می شود که هیچ ماده قانونی به صراحت، ثبت نکردن چک صیادی در سامانه را به عنوان یک جرم کیفری تعریف نکرده و برای آن مجازاتی در نظر نگرفته است. ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، صرفاً به ضمانت اجرای حقوقی عدم ثبت چک اشاره می کند و بیان می دارد که بانک ها مکلفند از پرداخت وجه این دسته از چک ها خودداری کنند و آن ها را مشمول قانون صدور چک نمی داند.

از این رو، با توجه به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها که مطابق آن هیچ عملی را نمی توان جرم دانست مگر به حکم قانون، می توان با قاطعیت گفت که ثبت نکردن چک صیادی در سامانه، جرم کیفری نیست و مجازاتی مانند حبس یا جریمه نقدی برای آن در نظر گرفته نشده است. بنابراین، دارندگان این چک ها نباید انتظار داشته باشند که با طرح شکایت کیفری، بتوانند وجه چک را مطالبه کنند یا صادرکننده را با مجازات کیفری مواجه سازند. تنها راهکار موجود، پیگیری از طریق مراجع حقوقی است و شکایت حقوقی از چک صیادی ثبت نشده تنها مسیر پیش روی دارنده خواهد بود.

ثبت نکردن چک صیادی در سامانه، جرم کیفری نیست و مجازاتی ندارد؛ تنها ضمانت اجرای حقوقی به همراه خواهد داشت و چک به عنوان یک سند عادی قابل مطالبه است.

مراحل گام به گام مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده

وقتی با یک چک صیادی ثبت نشده مواجه می شوید، اولین نکته این است که باید مسیر حقوقی متفاوتی را در پیش بگیرید. این مسیر، شامل چند گام مشخص و پیوسته است که با آگاهی از آن ها، می توان به پیگیری چک صیادی بدون ثبت و در نهایت مطالبه وجه آن امیدوار بود.

گام اول: دریافت گواهی عدم ثبت چک از بانک

بر خلاف چک های ثبت شده که برای آن ها گواهی عدم پرداخت (برگشتی) صادر می شود، در مورد چک های صیادی ثبت نشده، بانک از پرداخت وجه خودداری می کند و «گواهی عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» را صادر می کند. این گواهی طبق بخشنامه بانک مرکزی (به عنوان مثال بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱) و بدون درج کد رهگیری صادر می شود و صرفاً تأیید می کند که چک مورد نظر در سامانه صیاد ثبت نشده است. این گواهی، نخستین و مهم ترین مدرک شما برای آغاز فرآیند حقوقی خواهد بود. برای دریافت آن، کافی است با اصل برگه چک به بانک مراجعه کنید.

گام دوم: ارسال اظهارنامه رسمی (توصیه حقوقی)

گرچه این مرحله الزامی نیست، اما ارسال یک اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، می تواند بسیار مفید باشد. در این اظهارنامه، مشخصات چک و مبلغ آن را ذکر کرده و از صادرکننده درخواست می کنید که ظرف مهلت معقولی (مثلاً ۱۰ روز)، وجه چک را پرداخت کند. فواید ارسال اظهارنامه عبارتند از:

• ایجاد سابقه رسمی مطالبه وجه که می تواند در مراحل بعدی دادرسی به عنوان یک مدرک مهم تلقی شود.
• احتمال پرداخت وجه توسط صادرکننده بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی، به دلیل اطلاع از جدی بودن پیگیری شما.

گام سوم: تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه سند عادی

این گام، اصلی ترین مرحله در مراحل پیگیری چک ثبت نشده در دادگاه است. شما باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و از طریق سامانه ثنا، دادخواستی با موضوع «مطالبه وجه سند عادی» (و نه «مطالبه وجه چک» به عنوان سند تجاری) تنظیم و ثبت کنید. در تنظیم دادخواست، باید موارد زیر به دقت رعایت شود:

• خواهان: مشخصات کامل دارنده چک.
• خوانده: مشخصات کامل صادرکننده چک.
• خواسته: مطالبه وجه مندرج در چک به عنوان سند عادی، به همراه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه.
• دلایل و مستندات: اصل برگه چک، گواهی عدم ثبت از بانک، اظهارنامه (در صورت ارسال) و هرگونه مدرک دیگری که رابطه مالی را اثبات کند.

تعیین مرجع قضایی صالح: اگر مبلغ خواسته تا ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع داده می شود. در صورتی که مبلغ بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده در صلاحیت دادگاه حقوقی خواهد بود. این تفکیک از این جهت مهم است که رویه ها و سرعت رسیدگی در این دو مرجع متفاوت است.

گام چهارم: پیگیری پرونده در دادگاه

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی ارجاع می شود. مراحل پیگیری در دادگاه شامل موارد زیر است:

• تعیین وقت رسیدگی و دعوت از خواهان و خوانده.
• جلسات دادرسی که طی آن طرفین فرصت ارائه دلایل و دفاعیات خود را دارند.
• بررسی مستندات توسط قاضی و در صورت لزوم، دستور کارشناسی.
• صدور رأی بدوی. طرفین می توانند ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۲۰ روز) نسبت به رأی صادره تجدیدنظرخواهی کنند.

گام پنجم: اجرای حکم دادگاه

پس از اینکه حکم دادگاه قطعی شد (چه از طریق عدم تجدیدنظرخواهی و چه پس از تأیید در دادگاه تجدیدنظر)، می توانید درخواست صدور اجراییه کنید. با صدور اجراییه، امکان توقیف اموال صادرکننده چک و مسدود کردن حساب های بانکی وی برای وصول وجه مورد مطالبه فراهم می شود. این مرحله، آخرین گام در فرآیند اجراییه برای چک صیادی ثبت نشده است و نیازمند پیگیری از واحد اجرای احکام دادگاه خواهد بود.

مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن چک صیادی ثبت نشده

برای موفقیت در پیگیری مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده در مراجع قضایی، جمع آوری و ارائه مدارک کامل و صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است. بدون مدارک کافی، روند دادرسی می تواند طولانی و در نهایت با عدم موفقیت همراه شود. مدارک اصلی که باید برای طرح شکایت حقوقی از چک صیادی ثبت نشده همراه داشته باشید، شامل موارد زیر است:

• اصل برگه چک صیادی ثبت نشده: این سند، محور اصلی دعوای شماست و باید به صورت فیزیکی به دادگاه ارائه شود.
• گواهی عدم ثبت چک در سامانه صیاد: این گواهی را از بانکی که حساب صادرکننده چک در آن قرار دارد، دریافت می کنید. همانطور که پیش تر گفته شد، این گواهی با گواهی عدم پرداخت متفاوت است و صرفاً بر عدم ثبت چک در سامانه صیاد گواهی می دهد.
• مدارک هویتی خواهان: شامل کارت ملی و شناسنامه (برای اشخاص حقیقی) یا شناسه ملی و مدارک ثبتی شرکت (برای اشخاص حقوقی).
• رسید ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا: کلیه مراحل قضایی الکترونیکی، از طریق سامانه ثنا انجام می شود و داشتن حساب کاربری فعال در این سامانه ضروری است.
• کپی برابر اصل اظهارنامه: در صورتی که پیش از طرح دعوا، اظهارنامه رسمی برای صادرکننده ارسال کرده اید، کپی برابر اصل آن را نیز باید به عنوان یکی از مستندات خود ارائه دهید.
• سایر مستندات اثبات کننده رابطه مالی: هرگونه مدرکی که نشان دهنده وجود رابطه مالی میان شما و صادرکننده چک و دلیل صدور چک باشد (مانند قرارداد اصلی، فاکتور خرید و فروش، رسید دریافت کالا یا خدمات، پیامک ها یا مکاتبات مرتبط)، می تواند به تقویت پرونده شما کمک کند.

تهیه دقیق و کامل این مدارک، گام مهمی در تسریع روند رسیدگی و افزایش شانس موفقیت شما در دعوای حقوقی چک صیادی ثبت نشده خواهد بود.

هزینه های شکایت و مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده (آپدیت 1403/1404)

یکی از دغدغه های اصلی دارندگان چک صیادی ثبت نشده هنگام تصمیم گیری برای پیگیری حقوقی، آگاهی از هزینه دادرسی چک صیادی ثبت نشده و سایر مخارج مربوط به این فرآیند است. اطلاع از این هزینه ها به برنامه ریزی مالی و تصمیم گیری آگاهانه کمک می کند.

هزینه های دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

اولین بخش از هزینه ها مربوط به خدماتی است که از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه می شود. این هزینه ها شامل موارد زیر است:

• هزینه ثبت دادخواست: مبلغی ثابت است که هر سال توسط قوه قضائیه تعیین می شود (در سال ۱۴۰۳ حدود ۴۰ هزار تومان).
• هزینه ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا: در صورتی که قبلاً در این سامانه ثبت نام نکرده باشید، باید این هزینه را نیز پرداخت کنید.
• هزینه تایپ و پیوست مدارک: دفاتر خدمات قضایی برای تایپ دادخواست و اسکن و پیوست کردن مدارک، هزینه هایی را دریافت می کنند.

هزینه دادرسی:

مهم ترین بخش از هزینه ها، مربوط به هزینه دادرسی است که بر اساس مبلغ خواسته (یعنی مبلغ چک) تعیین می شود و طبق تعرفه های قوه قضائیه متغیر است:

• برای دعاوی مالی تا سقف ۲۰ میلیون تومان (در صلاحیت شورای حل اختلاف): ۲.۵ درصد از مبلغ خواسته.
• برای دعاوی مالی بیش از ۲۰ میلیون تومان (در صلاحیت دادگاه حقوقی): ۳.۵ درصد از مبلغ خواسته.

به عنوان مثال، برای یک چک ۱۰۰ میلیون تومانی، هزینه دادرسی معادل ۳.۵ درصد از ۱۰۰ میلیون تومان (یعنی ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان) خواهد بود. این مبلغ در زمان ثبت دادخواست باید پرداخت شود.

سایر هزینه های احتمالی:

در برخی موارد، ممکن است هزینه های دیگری نیز به فرآیند مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده اضافه شود، از جمله:

• هزینه کارشناسی: در صورتی که نیاز به بررسی خط، امضا یا هرگونه کارشناسی دیگری باشد، این هزینه به عهده خواهان خواهد بود.
• هزینه وکیل: اگر تصمیم به گرفتن وکیل برای پیگیری پرونده داشته باشید، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها افزوده می شود که بر اساس توافق با وکیل و تعرفه های قانونی تعیین می گردد.

خبر خوب این است که در صورت پیروزی در دعوا و صدور حکم به نفع شما، دادگاه معمولاً حکم به محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه های دفاتر، هزینه دادرسی، وکیل و کارشناسی) در حق خواهان نیز می دهد. این بدان معناست که شما می توانید تمامی هزینه هایی که برای پیگیری حق خود متحمل شده اید را از صادرکننده چک دریافت کنید.

اشتباهات رایج در پیگیری چک صیادی ثبت نشده و راهکارهای پیشگیری

مواجهه با یک چک صیادی ثبت نشده، می تواند مسیری پر از ابهام باشد و ناآگاهی از قوانین، گاه منجر به اشتباهاتی می شود که فرآیند پیگیری را طولانی تر و پیچیده تر می کند. با شناخت این اشتباهات رایج و آگاهی از راهکارهای پیشگیرانه، می توان به طور مؤثرتری پیگیری چک صیادی بدون ثبت را انجام داد و از اتلاف زمان و منابع جلوگیری کرد.

1. مراجعه مکرر و بی حاصل به بانک:
   • اشتباه: بسیاری از افراد، بارها به بانک مراجعه می کنند تا گواهی عدم پرداخت (چک برگشتی) برای چک ثبت نشده خود دریافت کنند.
   • راهکار: از همان ابتدا بدانید که بانک برای چک ثبت نشده، گواهی عدم پرداخت صادر نمی کند. تنها گواهی عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد قابل دریافت است که مدرک لازم برای آغاز دعوای حقوقی است.
2. تلاش برای شکایت کیفری:
   • اشتباه: به تصور اینکه ثبت نکردن چک جرم است، اقدام به طرح شکایت کیفری می کنند.
   • راهکار: ثبت نکردن چک صیادی جرم کیفری نیست. مسیر پیگیری این چک صرفاً حقوقی است و طرح شکایت کیفری فقط منجر به رد شکایت و اتلاف وقت خواهد شد.
3. تعلل در اقدام حقوقی:
   • اشتباه: به امید اینکه صادرکننده خودش وجه را پرداخت کند یا به دلایل مختلف، در طرح دعوا تأخیر می کنند.
   • راهکار: زمان بندی در دعاوی مالی بسیار مهم است. تعلل در طرح دعوا می تواند این فرصت را به بدهکار بدهد تا اموال خود را منتقل کرده و دسترسی به دارایی های او را برای اجرای حکم دشوار کند. به محض دریافت گواهی عدم ثبت، مراحل حقوقی را آغاز کنید.
4. عدم آگاهی از صلاحیت دادگاه:
   • اشتباه: دادخواست را در مرجع قضایی نامناسب (مثلاً دادگاه به جای شورای حل اختلاف یا بالعکس) ثبت می کنند.
   • راهکار: مبلغ چک را به دقت در نظر بگیرید. برای مبالغ تا ۲۰ میلیون تومان، شورای حل اختلاف و برای مبالغ بالاتر، دادگاه حقوقی صالح به رسیدگی است. ثبت دادخواست در مرجع صحیح، از ارجاع مجدد پرونده و تأخیر جلوگیری می کند.
5. عدم مشاوره با وکیل متخصص:
   • اشتباه: به دلیل پیچیدگی های حقوقی، سعی در انجام تمامی مراحل بدون کمک وکیل دارند.
   • راهکار: ماهیت حقوقی چک صیادی ثبت نشده و تفاوت های آن با چک های عادی و ثبت شده، نیازمند دانش تخصصی است. مشورت با یک وکیل متخصص در امور چک، می تواند از بروز بسیاری از اشتباهات جلوگیری کرده، فرآیند را تسریع بخشد و شانس موفقیت شما را به طرز چشمگیری افزایش دهد.
6. عدم استعلام چک قبل از دریافت:
   • اشتباه: دریافت چک بدون استعلام ثبت آن در سامانه صیاد.
   • راهکار پیشگیرانه: بهترین راهکار، پیشگیری از وقوع مشکل است. همیشه قبل از دریافت هر برگه چک صیادی، از طریق اپلیکیشن های بانکی یا سامانه بانک مرکزی، از ثبت و تأیید آن در سامانه صیاد اطمینان حاصل کنید. این کار به سادگی و در چند ثانیه قابل انجام است و شما را از درگیر شدن در فرآیندهای پیچیده حقوقی نجات می دهد.

نکات حقوقی تکمیلی پیرامون چک صیادی ثبت نشده

در کنار مراحل و اشتباهات رایج، برخی نکات حقوقی دیگر نیز وجود دارند که آگاهی از آن ها می تواند به دارندگان چک صیادی ثبت نشده دیدگاه کامل تری برای پیگیری حقوق خود بدهد. این نکات، شامل پاسخ هایی به ابهامات رایج و بررسی رویه های قضایی است.

نمونه متن دادخواست مطالبه وجه سند عادی (چک صیادی ثبت نشده)

هنگام تنظیم دادخواست، باید دقت شود که عبارت چک به عنوان سند تجاری مورد استفاده قرار نگیرد و بر ماهیت سند عادی تأکید شود. یک نمونه دادخواست می تواند به شکل زیر باشد:

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [یا شورای حل اختلاف] شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،
به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] و به نشانی [نشانی خواهان]، به عنوان خواهان پرونده، در تاریخ [تاریخ دریافت چک] یک فقره برگه به ظاهر چک صیادی، به شماره [شماره سریال چک] و مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] ریال از خوانده محترم جناب آقای/سرکار خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر خوانده] به کد ملی [کد ملی خوانده] و به نشانی [نشانی خوانده] دریافت نموده ام.
متاسفانه، با توجه به عدم ثبت اطلاعات این برگه در سامانه صیاد توسط صادرکننده و تأیید نشدن آن توسط اینجانب، بانک محال علیه نیز از پرداخت وجه و صدور گواهی عدم پرداخت خودداری نموده و گواهی عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد را صادر کرده است که پیوست دادخواست تقدیم می گردد.
نظر به اینکه بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک، برگه مزبور، سند تجاری محسوب نشده و صرفاً در حکم یک سند عادی دال بر بدهی خوانده به اینجانب است و با توجه به تعهد صادرکننده مبنی بر پرداخت وجه و امضای ایشان در ذیل سند، لذا از محضر آن مقام محترم قضایی، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال به عنوان اصل خواسته، به انضمام کلیه خسارات دادرسی از جمله هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) و همچنین خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید/مطالبه رسمی تا زمان اجرای حکم، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان و امضا

نظریات مشورتی حقوقی

در راستای تبیین وضعیت حقوقی چک ثبت نشده، اداره کل حقوقی قوه قضائیه نظریات مشورتی متعددی صادر کرده است. به عنوان مثال، نظریه شماره ۷/۱۴۰۱/۱۳۰۴ مورخ ۱۴۰۲/۰۱/۱۵ تصریح می کند که چک ثبت نشده در سامانه صیاد، مشمول قانون صدور چک و قانون تجارت نمی شود و روابط طرفین تابع عمومات قانون مدنی است. همچنین، نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۷۵۳ مورخ ۱۴۰۲/۱۰/۱۶ نیز بر این نکته تأکید دارد که در صورت عدم ثبت چک، ماهیت تجاری خود را از دست می دهد و دارنده نمی تواند از مزایای اسناد تجاری از جمله ظهرنویسی استفاده کند.

آیا می توان صادرکننده را به ثبت چک در سامانه صیاد الزام کرد؟

در رویه قضایی فعلی، طرح دادخواست «الزام به ثبت چک در سامانه صیاد» معمولاً پذیرفته نمی شود. ثبت چک، وظیفه ای است که قانون بر عهده صادرکننده گذاشته است و در صورت عدم انجام آن، ضمانت اجرایی برای الزام به ثبت وجود ندارد. دادگاه ها معمولاً چنین درخواستی را به دلیل عدم وجود سازوکار اجرایی نمی پذیرند. بنابراین، دارنده باید به جای تلاش برای الزام صادرکننده، مستقیماً از طریق مطالبه وجه سند عادی اقدام کند.

آیا خسارت تأخیر تأدیه (سود دیرکرد) به چک ثبت نشده تعلق می گیرد؟

بله، خسارت تأخیر تأدیه (سود دیرکرد) به چک صیادی ثبت نشده نیز تعلق می گیرد، اما با شرایط و ضوابط خاص. از آنجا که این چک به عنوان سند عادی تلقی می شود، مطالبه خسارت تأخیر تأدیه بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی خواهد بود. یعنی اگر مدیون (صادرکننده) از پرداخت دین خودداری کرده باشد و دارنده چک (دائن) برای مطالبه وجه اقدام کرده باشد، از زمان سررسید یا زمان مطالبه رسمی (مثلاً تاریخ ارسال اظهارنامه یا تاریخ ثبت دادخواست)، خسارت تأخیر تأدیه بر اساس شاخص بانک مرکزی محاسبه و به اصل خواسته اضافه می شود.

صلاحیت محلی دادگاه برای طرح دعوا

در دعاوی مربوط به چک صیادی ثبت نشده، اصل صلاحیت محلی دادگاه رعایت می شود. دادخواست باید در دادگاه محل اقامت خوانده (صادرکننده چک) یا محل انجام تعهد (محل صدور یا تسلیم چک) ثبت شود. این نکته برای انتخاب دادگاه مناسب و جلوگیری از رد صلاحیت محلی حائز اهمیت است.

وضعیت حقوقی چک صیادی ثبت نشده که به عنوان ضمانت صادر شده است

اگر چک صیادی ثبت نشده به عنوان ضمانت صادر شده باشد، وضعیت آن پیچیده تر می شود. در این حالت نیز، چک ماهیت سند عادی دارد و برای مطالبه آن باید دعوای حقوقی طرح شود. اما اثبات وقوع شرط ضمانت و محقق شدن آن، بر عهده دارنده چک است. دادگاه ابتدا باید احراز کند که شرط ضمانت محقق شده و بدهی اصلی ایجاد شده است تا سپس حکم به پرداخت وجه چک را صادر کند.

اثر خط خوردگی یا پشت نویسی بر چک ثبت نشده

هرگونه خط خوردگی یا پشت نویسی بر روی چک صیادی ثبت نشده، تأثیری بر ماهیت «سند عادی» بودن آن ندارد. این گونه تغییرات باید در دادگاه مورد بررسی قرار گیرند و در صورتی که توسط صادرکننده تأیید نشوند، دارنده ممکن است برای اثبات صحت آن ها به دلایل و مدارک بیشتری نیاز داشته باشد. مسئولیت ظهرنویسان نیز، همانطور که قبلاً ذکر شد، در این چک ها به راحتی قابل پیگیری نیست و مسئولیت تضامنی اسناد تجاری را ندارند.

نتیجه گیری

نحوه شکایت از چک صیادی ثبت نشده، مسیری متفاوت و تخصصی را پیش روی دارندگان این اسناد قرار می دهد. مشخص شد که یک چک صیادی که در سامانه ثبت نشده، ماهیت سند تجاری خود را از دست داده و صرفاً به عنوان یک سند عادی تلقی می شود؛ لذا پیگیری کیفری برای آن امکان پذیر نیست و دارنده باید از طریق دادخواست حقوقی مطالبه وجه سند عادی اقدام کند. آگاهی از مراحل دقیق دریافت گواهی عدم ثبت، تنظیم صحیح دادخواست، و پیگیری در مراجع قضایی، نقش کلیدی در موفقیت این فرآیند دارد.

توصیه اکید می شود که پیش از دریافت هرگونه چک صیادی، حتماً از ثبت و تأیید آن در سامانه صیاد اطمینان حاصل شود تا از وقوع چنین مشکلاتی جلوگیری گردد. در صورت مواجهه با چک صیادی ثبت نشده، اقدام به موقع و مشورت با یک وکیل متخصص در امور چک، می تواند به شما در طی کردن این مسیر پیچیده و مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده به مؤثرترین شکل ممکن یاری رساند و از اتلاف زمان و انرژی شما جلوگیری کند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر یا مشاوره تخصصی، توصیه می شود با کارشناسان حقوقی در این زمینه تماس حاصل فرمایید.